Af en toe lees je iets in de krant (Volkskrant 25 september Opinie & debat) waar je van opveert. Toen ik nog in de bibliotheek werkte kwam het regelmatig voor dat er iets in het computersysteem moest veranderen omdat er weer een vraag vanuit het publiek of het bedrijf zelf kwam waardoor er ergens anders in het systeem iets mis ging. Specialisten die ik sprak vertelden dat veel problemen wel opgelost kunnen worden, maar dat kost veel geld en daarom gebeurt het niet. Ook het feit dat er allerlei computersystemen aan elkaar gekoppeld worden veroorzaakt problemen. Het beste zou zijn om dan weer helemaal met een nieuwe systeem te beginnen. De belastingdienst kampt hier al jaren mee zoals we meekrijgen via de media (recentelijk nog met de kinderopvangtoeslag). Marlies van Eck die tien jaar werkte bij de belastingdienst stopte daar mee omdat ze niet meer kon leven met mensen die onterecht werden gedupeerd (ze moest besluiten verdedigen die ze niet meer wilde verdedigen want het waren besluiten van de computer). Ze stopte en promoveerde vorig jaar op een onderzoek naar “geautomatiseerde ketenbesluiten”. Haar conclusies moeten hard zijn aangekomen bij de belastingdienst. Er wordt vertrouwd op een systeem dat niet gewijzigd kan worden als er een fout optreedt. Waar vroeger eenvoudig de werkinstructie werd aangepast kost nu elke ‘change’ maanden en daarom gebeurt het niet met alle gevolgen van dien. Er werden Kamervragen gesteld naar aanleiding van haar rapport. Na inventarisatie (en niet een onderzoek zoals aangekondigd) van de problemen bleek 48 % van de overheidsorganisaties algoritmen te gebruiken.

Terwijl andere landen als Noorwegen en Frankrijk hun computers proberen te temmen “maakt Nederland het alleen nog maar elke dag ingewikkelder”zegt Marlies. Ik ben zelf een keer als slachtoffer van het belastingsysteem (mijn psychotische zoon had geen paspoort en onderdak meer) jarenlang in gevecht geweest met de belastingdienst. Ik kreeg meelevende mensen en onverschillige mensen aan de lijn. Ik schreef brieven om de situatie uit te leggen. Maar je voelt de onmacht aan beide kanten. Ze krijgen bij de belastingdienst tienduizenden bezwaarschriften binnen en daar ben jij er een van. Het is een zichzelf versterkend systeem dat niet is te stoppen. Een zin trof me vooral in het artikel omdat ik daar in het verleden ook vaak tegen aan liep: Er bestaat een ondoordringbare ‘lemen laag’tussen de bouwers van de systemen en de bedenkers van het beleid, en de echte wereld. Je wordt er als burger wel zenuwachtig van. Er hoeft maar iets mis te gaan en je bent de sigaar, dat heb ik aan den lijve ondervonden en dat is een verontrustende gedachte.