In mijn boek Tijd van onschuld heb ik het over mijn vader die ons voorhoudt dat als wij volwassen zijn we overheerst zullen worden door de Chinezen. Dat concludeerde hij uit een grafiekje (een miljard Chinezen toen tegen veel minder Europeanen) van een aardrijkskundeboek dat bij ons thuis in de kast stond. Wij gingen als kinderen alvast onze ogen in spleetjes trekken. Daar moest ik de afgelopen week weer eens aan denken nadat ik het boek van Saygul Sauytbay De kroongetuige had gelezen. Zelden ben ik zo van slag geweest als dit boek. Ik had het idee dat wat er in de kampen van Xinjiang (waar Oeigoeren wonen) gebeurt erger is dan de concentratiekampen van de Tweede Wereldoorlog. Zij is als enige uit die kampen ontsnapt en vindt nu gehoor bij de politieke leiders in Amerika en Europa.

Een even moedig als adembenemend ooggetuigenverslag uit de grootste goelag in Xianjiang, China, van onze tijd, waarin inmiddels miljoenen Oeigoeren en Kazachen werden opgesloten.

‘De hele wereld moet weten wat er in de kampen gebeurt en wat de partij nog allemaal van plan is.’ In de Chinese provincie Xinjiang staan honderden gevangenissen en strafkampen. Ze zijn gebouwd om Oeigoeren en Kazachen op te sluiten en hen te beroven van hun identiteit en hun geloof. De omstandigheden zijn er onmenselijk: hersenspoeling, foltering, verkrachting en gedwongen inname van medicatie zijn aan de orde van de dag. De etnisch Kazachse arts Sayragul Sauytbay groeide op in Xinjiang. Jarenlang stond ze aan het hoofd van verschillende kleuterscholen, totdat ze op een dag aan de beurt was en in een strafkamp verdween. Daar moest Sauytbay haar medegevangenen de Chinese taal, cultuur en politiek bijbrengen. Daarbij wist ze toegang te krijgen tot zeer geheime informatie. Na een jaar in de hel lukte het haar te ontsnappen en naar Kazachstan te vluchten. Uiteindelijk kreeg ze asiel in Zweden. Haar leven is tot op de dag van vandaag in gevaar: zij wordt voortdurend bedreigd door de Chinese geheime dienst. Dat heeft haar er niet van weerhouden haar schokkende verhaal te doen. De kroongetuige is een even moedig als adembenemend ooggetuigenverslag uit de grootste goelag van onze tijd, waarin inmiddels miljoenen Oeigoeren en Kazachen werden opgesloten. Een waarschuwing voor de onheilspellende macht en ambities van China.

In het boek was ik het meest geschokt over de stukken waar Sauytbay de hand op weet te leggen (ze gaf les in de kampen omdat ze hoog opgeleid was en chinees sprak) en waar een tijdsplanning stond over hoe China langzamerhand de controle krijgt over een steeds groter gebied. Van 2015-2025, Hong-kong, Taiwan en Xinjiang (bijna voltooid), van 2025-2035, de aangrenzende landen als Oezbekistan, Kirgizie enz., en van 2035-2055 wordt Europa onder de voet gelopen. Dat laatste is al aan de hand als je ziet hoe de nieuwe zijderoute vorm krijgt in Afrika en Europa. China koopt steeds meer macht in door overal geld in te steken. Als ik lees dat Alkmaar rond het station een Chinezenhotel willen bouwen denk ik, zijn jullie helemaal gek geworden. Kijk wat er gebeurt in Giethoorn! Chinezen nemen alles over. Afgelopen maart is er al begonnen met de bouw van een groot kantoor voor de Airblast groep in de Boekelermeer.  ( bericht van juni 2021: Airblast groep overgenomen. China’s grootste producent van industriële schuur- en slijpmiddelen en hoge-druk straal apparatuur, neemt de Nederlandse Airblast groep over. Airblast houdt zich bezig met de import en export, assemblage, wederverkoop en levering van technisch-industriële apparatuur voor oppervlaktebehandeling) Willen we dat nu we weten wat de Chinezen allemaal van plan zijn. Ik ga onmiddellijk het boek van Henk Schulte Nordholt Is China nog te stoppen? hoe een virus de wereldorde verandert reserveren. En dan vooral omdat het boek hoopvol eindigt. Toevallig las ik van de week ook een stuk in de Volkskrant waarin Chinese jongeren massaal in verzet gaan tegen de extreme werkdruk en prestatiedrang die van bovenop opgelegd wordt. Dat geeft ook toch een beetje de hoop dat het niet zal lopen zoals de partij van China wil.

Aanvankelijk was China het middelpunt van de coronacrisis. Niet voor lang. Het land was al snel coronavrij en de economie groeit inmiddels weer stevig. De communistische partij greep de crisis aan om de ‘Grote Wedergeboorte van de Chinese Natie’ versneld uit te voeren. In het midden van de 21ste eeuw moet China een perfect draaiende eenpartijstaat zijn die economisch, militair en vooral technologisch zijn gelijke niet kent. Deze wezenlijke bedreiging voor de democratische wereld wordt niet goed onderkend – met name niet door Europa.
In Is China nog te stoppen? legt Henk Schulte Nordholt uit wat de communistische partij drijft, hoe zij de macht van het land versterkt en wat onze reactie zou moeten zijn. Zijn slotakkoord is hoopvol: Xi Jinping gaat er niet in slagen het land blijvend naar zijn hand te zetten.

Om niet alleen maar akelige boeken te lezen (ik las ook nog tussendoor in Fantoomgroei) wissel ik af met een boek dat ik van de week cadeau kreeg van een klant en dat ik absoluut moest lezen, het ging om Dagboek van een boekhandelaar van Shaun Bythell. Wat een ongelooflijk leuk boek. Korte hoofdstukjes over wat er zo allmaal gebeurt in het leven van een boekhandelaar, de vreemde klanten, de bijzonder collecties waar hij achter aan gaat, de tips voor goede boeken, echt een boek naar mijn hart. Had mijn leven er nou ook ongeveer zo uit gezien als we destijds de Eerste Bergense boekhandel hadden gekocht. Niet helemaal, omdat de winkel van Shaun het grootste antiquariaat van Schotland is. Toch iets anders dan een normale boekhandel, waar veel ‘normaler” publiek komt. verzamelaars zijn toch vaak hele aparte mensen.