Toen ik mijn blog ruim drie jaar geleden begon, was ik van plan om veel te schrijven op het gebied van internetontwikkelingen. Ik ben daar van af gestapt omdat ik de materie te ingewikkeld vond. Heel af en toe post ik iets wat interessant is en wat iedereen kan begrijpen. Zo meldde ik in 2018 dat de EU was begonnen met het temmen van de big tech door de AVG (algemene verordening gegevensbescherming). De Europese Commissie gaat nu een stap verder en presenteerde dinsdag een aantal maatregelen waarvan wij mogen hopen dat we daarna beter beschermd worden. Dit zijn de maatregelen:

1. De Digital Services Act; sociale platforms als Facebook en Youtube moeten duidelijk uitleggen hoe hun aanbevelingsalgoritmes werken, zodat gebruikers kunnen zien waarom ze bepaalde dingen krijgen voorgeschoteld. Gebruikers kunnen die ook uit zetten. (De Commissie ging niet mee in algehele afschaffing van gepersonaliseerde advertenties).
2. Fraude wordt veel beter bestreden. Gebruikers kunnen illegale inhoud melden op een gestandaardiseerde wijze. Meldingen van organisaties die strijden tegen illegale content krijgen voorrang (vertrouwde melder). Verder moet iedereen die producten aanbiedt contactgegevens achterlaten.
3. Gebruikers krijgen meer mogelijkheden om zich te verweren tegen onterecht verwijdering van een bericht of account. Per land worden onafhankelijke geschillencommissies aangesteld.
4. Instelling van nationale Digital Services Coördinators om de regels te handhaven.
5. Instelling van Digital Markets Act om oneerlijke concurrentie tegen te gaan. Deze Act wil poortwachters verplichten om data te delen, essentiële diensten voor derden toegankelijk maken, bijvoorbeeld betaaldiensten, en gebruikers hebben de optie om voor geïnstalleerde software te verwijderen van hun telefoon. Als bedrijven zich niet houden aan de DMA kunnen ze tot 10 % boete van hun omzet opgelegd krijgen. Bedrijven en burgers kunnen ook schadevergoeding eisen.

De Europese plannen worden ook met grote interesse gevolgd door Amerika, waar de kritiek op “Big Tech” groeit. Nou maar hopen dat het allemaal niet te lang duurt voor dat alles in werking wordt gezet. En de opmerking van een man dat internet ten onder zou gaan door fraude (de mensen willen de winkels weer terug) niet bewaarheid wordt.

Verder ben ik deze week begonnen in een boek dat ik al een jaar in mijn kast heb staan en waarvan ik dacht dat het misschien van nut kon zijn in deze tijden. Het is het boek van Etty Hillesum, Het verstoorde leven, dagboek van Etty Hillesum, 1941-1943. Een vrouw die onder de meest barre omstandigheden mensen wist te inspireren en moed in te spreken. Daar is vergeleken met deze pandemie ons probleem een peulenschil.

Ik heb net de tentoonstelling Weids bezocht in het Stedelijk museum Alkmaar. We liepen in een bijna leeg museum, maakt het toch altijd wat specialer. Ik houd erg van het Noord-Hollandse landschap. Prachtig hoor de heuvels van Maastricht, de Drentse heide, maar ik voel me echt een kustkind en houd ontzettend van een horizon. Dat stond ook aan het begin van de tentoonstelling, het belang van een horizon. Ik weet nog dat ik in de bergen van de Himalaya wandelde en een week later in het duingebied van Bergen en dacht “dit gebied is veel meer gemaakt naar de menselijke maat”. Ik vond vooral de zwartwit tekeningen van Leo van Gestel heel mooi. Ik heb sinds een paar maanden tekenles en ga proberen deze tekeningen na te maken.

De in Noord-Holland bijna altijd zichtbare horizon loopt als een eindeloze streep door de tentoonstelling en verbindt alles met elkaar. Weids! vormt voor heel Noord-Holland een waardige aftrap van het themajaar Ode aan het Nederlandse landschap 2021. De woorden aan het begin van de tentoonstelling.

Ik zag tot mijn grote blijdschap dat vanaf 1 mei het Stedelijk museum een tentoonstelling wijdt aan Rudi van de Wint waar ik recentelijk een blog over heb geschreven naar aanleiding van een bezoek met vrienden aan zijn kunstproject De Nollen in Den Helder Zuid. Ik ben afgelopen week ook nog naar de film The assistent geweest. Laaiend recensies in de kranten en de film was ook heel bijzonder, maar ik ging toch met een onbevredigend gevoel de bioscoop uit. Het gaat niet alleen over het misbruik op een groot kantoor van een entertainment-tycoon (die je niet krijgt te zien), maar ook over een onmenselijk kantoor waarin iedereen elkaar onderuit probeert te schoffelen. De hoofdpersoon is bereid alles te pikken en onder aan de ladder te beginnen omdat ze in die wereld wil zijn. In het echt leven zou ze niet dezelfde keuzes maken als op het werk. Dat mensen bereid zijn zo ver te gaan. Ik had gehoopt dat er nog een andere wending zou komen voor de assistente, maar die komt niet. Ze gaat mee in die wereld en dat stelde me te leur.

De film sluit wel mooi aan bij de vierdelige serie Room 2806, the accusation op Netflix die ik afgelopen weekend ook bekeek. De serie gaat over de aanrandingszaak tegen Dominique Strauss Kahn, de man die in 2011 op het punt stond om de nieuwe president van Frankrijk te worden en zichzelf ten val bracht door een kamermeisje te overmeesteren en dacht dat hij overal mee weg kon komen. Dat gebeurt ook maar hoofd van de IMF en president zal hij niet meer worden. Hij schijnt nog steeds staatshoofden (in Afrika) te adviseren vanuit Marokko. waar hij nu met een nieuwe jonge vrouw woont.

Wat betreft de boeken, ik heb De jaren van Annie Ernaux in een paar dagen uitgelezen en was ook daar niet weg van. Een autosociobiografie waarin Ernaux aan de hand van foto’s een verband probeert te leggen met alles wat er in de wereld om haar heen gebeurde. Het voortdurend heel en weer geslingerd worden tussen privé beslommeringen en het wereldtoneel vond ik vermoeiend. Vandaag heb ik twee delen besteld van de drieluik van Tove Ditlevsen, een Deense schrijfster.

Tove Ditlevsen (1917–1976) werd jarenlang gezien als een schrijver die niet in de literaire kringen van haar tijd paste; ze was een huisvrouw uit de arbeidersklasse met vier gestrande huwelijken en een sluimerende drugsverslaving, waar ze ook nog eens openhartig over schreef. Hoe anders is dat nu: een nieuwe generatie van veelal jonge lezers herontdekt wereldwijd het oeuvre van Tove Ditlevsen. Ze wordt nu gezien als een van de grote literaire sterren van Denemarken. Haar rauwe en springlevende proza krijgt eindelijk de waardering die het verdient. De Kopenhagen-trilogie is haar meest kenmerkende werk, waarvan het eerste deel nu voor het eerst in het Nederlands vertaald is. In Kindertijd beschrijft Ditlevsen hoe het is om op te groeien als buitenbeentje in het Kopenhagen van na de Eerste Wereldoorlog. Er brandt iets onbestemds, iets groots in haar. En ze weet dat ze op een dag moet ontsnappen uit de omgeving van haar kindertijd.

Ik krijg soms wel eens commentaar op het feit dat ik zo’n vaste indeling heb van mijn dagen. De sportschool, het vrijwilligerswerk, de tekenles, de mantelzorg, de dagelijkse ochtendkrant, de VPRO-gids op woensdag, de Groene op donderdag, de boekrecensies van de NRC op vrijdag, de wekelijkse wandeling met vrienden, eten om half 6. Blijft er dan nog tijd over voor onverwachtse dingen? Daar kan ik kort over zijn, absoluut. Ik verschuif regelmatig mijn sportschool, de krant kan overgeslagen worden, de mantelzorg uitgesteld. Nee hoor, maak je geen zorgen. Ik weet dat ik goed gedij bij een regelmatig leven. Ik lees sinds de uitbraak van de Corona-epidemie dat mensen radeloos worden van alles wat wegvalt, ze missen hun structuur. Daar heb ik weinig last van gehad. mijn sportschool verving ik door wandelen en fietsen, vrienden bezocht ik ik in de tuin, ik ging wat uitgebreider koken, ik miste eigenlijk alleen mijn vrijwilligerswerk en af en toe de horeca. En ik ben ook wat wat meer gaan lezen, wat alleen maar fijn is. Ik ben net naar de bibliotheek geweest om het boek van Annie Ernaux, De jaren te halen.

Dit boek is een collectieve autobiografie van onze tijd. Het vertelt het verhaal over de periode 1941-2006 door de lens van het geheugen, van tegenwoordige en herinnerde indrukken, culturele gewoonten, taal, foto’s, boeken, liedjes, radio, televisie, reclame en krantenkoppen.
Annie Ernaux slaagt erin een vorm te vinden die zowel subjectief als onpersoonlijk, particulier als collectief is, een nieuw genre in feite, dat beoogt het verleden te vangen. Als vermenging van autobiografische fictie en sociologie is De jaren ‘een Op zoek naar de verloren tijd van ons tijdperk van mediadominantie en consumentisme’ (The New York Times), een monumentale bijdrage aan de twintigste-eeuwse Franse geschiedenis zoals weerspiegeld in het leven van één vrouw.

Ik heb de afgelopen week twee boeken terzijde gelegd. Het boek dat me aangeraden was door een vriendin, City of girls van Elizabeth Gilbert en De akte van mijn moeder van Andras Forgach. Ondanks dat het eerste boek wel vermakelijk was en het echt fantastische recensies heeft gekregen boeide het me toch niet genoeg. Het boek van Forgach vond ik door de stijl (veel letterlijke documenten van de verslagen van zijn moeder die voor het Hongaarse regime werkte als informant) en de inhoud te moeilijk. Vooral de problematiek van de Joden die tegen het zionisme waren (zijn moeder was joods en tegen het zionisme) en die fanatiek het communisme aanhingen zoals zijn moeder kon ik soms niet helemaal volgen. Te intellectueel denk ik of niet goed ingevoerd in die gedachtewereld. Vreemd was ook dat de Engelse vertaling The acts of my mother luidde. Het centrale thema is namelijk dat de moeder van Forgach haar eigen kinderen rapporteerde en dat de zoon daar mee in het reine moet zien te komen.

Verder verheug ik me enorm op een nieuw uitgekomen boek van Konstantin Paustovski, De muziek van de herfst, dat bestaat uit een aantal nooit eerder in het Nederlands vertaalde verhalen. Ontmoetingen met mensen tijdens zijn eindeloze zwerftochten door het grote Russische rijk.

Maandag heb ik een nieuwe computer geïnstalleerd, een Lenovo. Had ik nog nooit van gehoord naar het blijkt een goed merk te zijn. Gisteren heb ik een uur lang wanhopig geprobeerd om in mijn blog te komen, maar na een uur heb ik het opgegeven. Ik moet ook ineens met een toetsenbord op mijn computer werken omdat mijn eigen vast toetsenbord niet meer werkt zoals ik gewend was. Het zijn de ongemakken die geloof ik iedereen kent. Ik dacht vandaag, laat ik toch maar weer een poging wagen en voilà, ik zit er in een keer in. Ik heb geen idee wat er gisteren nou mis ging. Ik heb zelfs gisteren de WordPress hulpdienst gebeld, maar volgens hun had ik alles goed gedaan. Ik had ook de online helpdesk geraadpleegd en gezien dat ik alles goed had gedaan. Nou ja, dat zijn raadsels waar we nooit achter komen. Voor vandaag laat ik het even hierbij. De zon schijnt en ik ga even een rondje fietsen en dan verder met het boek La Florida van Laila Lalami, heerlijk boek.

La Florida is het gefictionaliseerde reisverslag van de eerste zwarte ontdekkingsreiziger van Amerika; een Marokkaanse slaaf wiens getuigenis nooit is opgenomen in de officiële geschiedschrijving.

In 1527 vertrekt ontdekkingsreiziger Pánfilo de Narváez met zeshonderd man en honderd paarden uit de haven van Andalusië met als doel het zuiden van de VS op te eisen voor de Spaanse kroon. Maar vanaf het moment dat de mannen van Narváez in Florida voet aan wal zetten, krijgen ze te kampen met zware tegenslagen: navigatiefouten, ziekte, honger en verzet van inheemse stammen. Nog geen jaar later zijn er nog maar vier mannen in leven: een Spaanse edelman, een jonge ontdekkingsreiziger, de schatmeester van de expeditie én diens tot slaaf gemaakte dienaar, die door de drie Spanjaarden Estebanico wordt genoemd. Dit is zijn verhaal.

Vorige week ben ik 69 geworden. Nog een jaar en dan ben ik een zeventiger, dat lijkt me echt een gamechanger. Piepjong nog in vergelijking met mijn moeder die op een haar na 104 is geworden. Het mooiste cadeau kreeg ik om half 6 toen bekend werd dat Joe Biden en Kamala Harris de verkiezingen hadden gewonnen. Joe Biden is 77 en dan deze prestatie. Ik doe er (bijna) alles aan om fit oud te worden. Ik voorspelde een jaar geleden dat Elisabeth Warren de verkiezingen zou winnen, maar ik las net in de Groene dat zij toch een te links profiel heeft voor de Amerikaanse kiezer. Waarschijnlijk zal Biden wel samenwerken met al die linkse vrouwen (Alexandra Octavio Cortes) in de Democratische partij. Hij begint goed met de strijd tegen het virus en een uiterst groen klimaatprogramma, heel hoopgevend. Eerst nog de staatsgreep van Trump afwachten. Ik zou deze week met een paar mensen naar de Beekse Bergen, maar dat is door de gedeeltelijke Lock-down toch maar afgeblazen naar een later tijdstip. Jammer want we hadden de mooiste, zachtste week in november ooit. gelukkig heb ik er wel van kunnen genieten met een paar wandelingen in de omgeving.

Ik heb voor mijn verjaardag ook het nieuwste Lucas Marieke Rijneveld gekregen, Mijn lieve gunsteling. Wat een leeservaring, af en toe wordt je er helemaal benauwd van. De veearts in De avond is ongemak is degene die haar zal ontmaagden, met desastreuze gevolgen. Het hele boek is geschreven vanuit het perspectief van de veearts die zich tegenover de magistraten moet verantwoorden voor zijn gedrag tegenover een kwetsbaar meisje dat door afwezige ouders hunkert naar aandacht en liefde. Het mooiste thema vond ik haar verlangen om een jongen te zijn (een gewei te hebben) omdat dat volgens haar gevoel veel minder gevaarlijk is in de wereld. Dat gevoel herkende ik. Je zou je veel sterker voelen en veel onkwetsbaarder. Pas als dat gevoel is verdwenen bij veel vrouwen zal de emancipatie voltooid zijn. Ik kon er niet mee stoppen en heb het boek al bijna uit. Ook al weer een boek dat ik ooit nog eens zal herlezen.

Gelukkig heb ik al een nieuw lekker dik boek klaar liggen van Anthony Trollope, Het leven anno nu. Even geen boek over de duistere demonen van een individu, maar de duistere wereld van een verrotte maatschappij (adel) rond 1900, waaruit zo veel maatschappelijke onrust is ontstaan. Het boek staat op nummer 22 van de top 100 van beste Engelstalige romans.

Het is vrijdagmiddag 3 uur en ik geloof dat we bijna kunnen juichen dat toch Joe Biden president van de VS wordt. Ik heb net weer een aantal artikelen gelezen in de Groene Amsterdammer over Amerika en ben stijl achter over geslagen van wat daar allemaal speelt. Gisteren was er op de publieke omroep iets over de QAnon beweging ……

QAnon ([kjuːəˈnɒn]^?) is een extreemrechtsecomplottheorie^[1][2][3][4] die de zogenaamde plannen beschrijft van een “deep state” gericht tegen de Amerikaanse presidentDonald Trump en zijn aanhangers. De naam verwijst naar het pseudoniem “Q”, dat gebruikt is op verschillende internetfora (zoals 4chan) door een vermoedelijk Amerikaans(e) individu of groep van individuen.^[

…..en daar stond in De Groene weer een heel verontrustend stuk over. Naar aanleiding van het boek van Richard Hofstadter, The paranoid style of American Politics and other essays, een boek uit 1964 (en nog steeds herdrukt), wordt een analyse gegeven van een constante in de Amerikaans politiek, het complotdenken van steeds meer Amerikanen. Trump is volgens het artikel een culminatie van die politiek en een man die deze groep ook steunt. Het is nu dus mainstream geworden.

Ik heb ook een vriend die in deze theorieën gelooft en de laatste keer hebben we daar ruzie over gekregen. Ik hoor hem altijd geduldig aan, maar toen hij begon te raaskallen over Sigrid Kaag, werd het me een beetje te dol. In het boek van Hofstadter staan interessante psychologische analyses. Heel Interessant.

Het is moeilijk om de conclusie te weerstaan’, schreef Richard Hofstadter over deze grandioze voorstelling van de tegenstander, ‘dat deze vijand op veel manieren een projectie is van het zelf: zowel van de ideale als van de onacceptabele kanten daarvan.’ Met andere woorden: de paranoïde leider injecteert zijn tegenstander met de eigenschappen die hij zelf zou willen hebben – macht, rijkdom, aanzien, nietsontziendheid. Hofstadter trok die freudiaanse ana-lyse verder. ‘De seksuele vrijheid die vaak aan de tegenstander wordt toegeschreven, en zijn gebrek aan morele scrupules, geven exponenten van de paranoïde stijl de mogelijkheid om niet-erkende delen van hun psychologische belangstellingen te projecteren’, stelde hij.

Ik was gisteren zo klaar met al die babbelende mensen aan tafel en een uitslag die maar op zich liet wachten, dat ik door ben gegaan met een serie op Netflix waar ik afgelopen weekend mee was begonnen. The Queens gambit, over een vrouwelijke schaakgrootmeester in de jaren 60 die alle mannen van tafel veegt. Ik merk dat ik erg houd van boeken, films enz. waarin vrouwen laten zien dat ze net zo veel waard zijn als mannen. Onlangs nog met de documentaire The maiden.

Ik heb ondertussen het boek van Pierre Jarawan Lied voor de vermisten uitgelezen en heb nu zijn eerste boek De Zoon van de verhalenverteller op mijn tafel liggen. Ik vond zijn tweede boek zo hartverscheurend. Je krijgt een goed beeld van een getraumatiseerd land dat niet met zijn verleden kan en wil omgaan. Een land waar bijna 20.000 mensen op raadselachtige manier verdwenen en waar familieleden eindeloos naar blijven zoeken. Je gaat je zo intens realiseren dat je in een (redelijk) beschaafd land woont en geen idee hebt wat het betekent om een in tot op het bot corrupt land te wonen. Als Joe Biden direct president wordt zal er veel hetzelfde blijven, maar we mogen in ieder geval hopen dat hij weer meedoet aan het klimaatakkoord, dat hij de WHO weer geld zal geven, de banden met Europa weer zal verbeteren en een bondgenoot zal zijn tegenover China.

Als laatst, voordat ik de boekrecensies in de NRC ga lezen, nog even een woord dat ik tegen kwam in de VPRO-gids, boomlit, een subgenre van ecoliteratuur. Beide woorden leveren niets op als je ze via yahoo probeert te vinden. Voorbeelden van boomlit, Michael Christie, Greenwood, Annie Proulx’ s Schorshuiden, Richard Powers Tot in de hemel. Het toont maar weer eens te meer aan hoe zeer mensen bezig zijn met de vernietiging van de aarde en hoe catastrofaal het is als toch Trump de winnaar is als ik direct achter mijn computer vandaag kom.

Ik las afgelopen week in de wetenschapsbijlage een interessant artikel over de bibliothecaris Richard Ovenden van de Bodleian library in Oxford. Hij schreef onlangs het boek Burning the books. A history of knowledge under attack. Hij beschrijft over het vernietigen van boeken van de bibliotheek van Alexandrië tot technologiegiganten Google en Facebook die bepalen welke informatie bewaard wordt. `Dat is misschien niet zo spectaculair als een brandstapel maar in potentie niet minder gevaarlijk.´Aanleiding voor het boek was het Windrush schandaal (archieven waren vernietigd waardoor 80 Britten van Caribische afkomst onterecht werden uitgezet). Ovenden hield vlak voor de pandemie een lezing over zijn boek. Zijn spreektekst stond op een Ipad met bijna lege batterijen. Dus midden in de lezing hield die er mee op. Iedereen begon te lachen maar zijn boodschap was duidelijk, digitale kennis is niet zo maar altijd beschikbaar. Maar er zijn nog veel meer fundamentelere gevaren waar hij op wees. Besturingssystemen die niet meer werken, dragers die niet langer uitgelezen kunnen worden, het slijten van digitaal opgeslagen informatie. Als je denkt dat de CLOUD alles oplost moet je bedenken dat die worden beheerd door commerciële bedrijven (private grootmachten volgens Timothy Garton Ash). Ovenden noemt ook de katholieke kerk in de Middeleeuwen een multinational omdat ze beschikten over een eigen taal, in de ziel konden kijken en beperkt werden gecontroleerd door de staat. Interessante gedachte.

Zijn boek gaat over de vernietiging van kennis, maar vooral over de maatschappelijke waarde van het bewaren van kennis. Zijn oplossingen voor het probleem: een geheugenbelasting. Grote technologiebedrijven moeten een half procent van hun winst storten in een fonds dat ter beschikking wordt gesteld aan instituten die verantwoordelijk zijn voor het collectief geheugen. Die belasting kan ook een aanvulling zijn op tekortschietende financiering van overheden. Omdat die denken dat kennis toch overal via internet beschikbaar is bezuinigen ze daar flink op, dat is een vergissing volgens Ovenden. Toen ik aan het begin stond van mijn werkende leven wilde ik eigenlijk liever in een wetenschappelijk bibliotheek werken. Door het lot kwam ik terecht in het openbare bibliotheekwezen. Ook daar werden rond 2008 massaal boeken vernietigd. Boeken die afgelopen jaren nog vele malen werden geleend werden vernietigd omdat toch alle kennis wel via internet beschikbaar was. Ik heb wanhopig geprobeerd nog te redden wat er te redden viel door het schrijven van artikelen in vaktijdschriften “Waarom we de klassieken moeten bewaren”, maar tevergeefs. In dat jaar solliciteerde ik bij het archief (op verzoek) omdat ik besefte dat ik daar meer op mijn plaats zou zijn. Door een bezuinigingsronde werd ik niet aangenomen. Ik ga nog maandelijks op bezoek bij de oude directeur van het Archief Anton Fasel. We hebben een gedeeltelijk verleden omdat onze bibliotheken naast elkaar waren geleden en we ook wel samen werkten op sommige gebieden. Dat geeft ons altijd iets om over te praten. Volgende keer vertel ik hem over dit artikel, zal hij leuk vinden. Afgelopen zondag zag ik ook bij de VPRO in het programma In Europa dat geheim-agenten weer met handgeschreven brieven op pad moeten omdat alle digitale verkeer hackbaar is. James Bond is weer helemaal terug van weggeweest. Over vernietiging gesproken. Ik lees momenteel het boek van Pierre Jarawan, Lied voor de vermisten. Over de geschiedenis van Libanon de afgelopen twintig jaar. Om droevig van te worden.

Over een paar weken ga ik naar de Serengeti! Niet in Kenia natuurlijk, waar ik in 2018 op safari was was met mijn zoon, in Szavo-west vlak in de buurt van Serengeti), maar in Gelderland. Ik sprak een tijdje geleden met een collega die regelmatig in Afrika was geweest voor een safarireis en die was vanwege corona maar eens de Beekse Bergen gaan proberen. Hij vond het in een woord geweldig. Hij was in de zomer en had zelfs Afrikaanse temperaturen. Dat zal in november zekere niet aan de orde zijn, maar misschien hebben we geluk met het weer en valt het mee. November is al bijna 25 jaar de week dat ik met drie vrouwen een week op vakantie ga en dat bevalt altijd erg goed. Goedkoper, rustiger en bijna altijd goed weer als je wat naar het zuiden afzakt. Ik zal er later verslag van doen.

Ik ben vorige week ook weer eens naar de bioscoop geweest en heb een geweldige film gezien, die overal 5 sterren kreeg en verschillende prijzen won, de film Corpus Christie. Wat een geweldige film. In Polen komt het regelmatig voor mannen zich in ver afgelegen dorpen voordoen als priester. De film gaat over een twintigjarige delinquent (met aspiraties om priester te worden) die moet rehabiliteren in een houtfabriek, maar die belandt in een dorp waar een oude priester net een hartaanval krijgt als hij daar langs komt. Hij doet zich voor als priester en weet zich binnen de kortste keren geliefd te maken en het dorp te helpen een trauma van een jaar geleden (6 jongeren die door een dronken chauffeur worden doodgereden), te verwerken. Uiteindelijk wordt hij natuurlijk ontmaskert en de film eindigt weinig hoopvol, maar de prachtige rolwisseling van jonge delinquent naar begripvolle priester is zo spannend, dat de film nog lang na blijft zoemen.

Ik heb erg genoten van Pieter Waterdrinker (zie vorige blog) en wacht na het lezen van een dik boek meestal een paar dagen voordat ik een volgende pak. Het boek waar ik nu aan ga beginnen is van Anjet Daanje, De herinnerde soldaat. Over een soldaat uit WO1 die zij geheugen kwijt is, in een gekkenhuis terecht komt en na vier jaar wordt herkend door een vrouw als haar man. Die dan vervolgens zonder verleden verder probeert te leven. Een interessant thema. Ik heb een jaar geleden de huiveringwekkende documentaire Tell me who i am (Netflix) gezien.

Identiteit kwijt

Het verhaal begint met Alex die op zijn achttiende een motorongeluk krijgt. Hij weet niets meer over zijn leven, de enige die hij wel herkent is zijn tweelingbroer Marcus. Hij weet niet meer waar hij woont, wat een keuken is en wie zijn vriendin is. Marcus moet hem vertellen wie hij is en hoe zijn leven er tot dan toe uitzag. Op zich al bijzonder, maar dat is nog maar het begin. 

Ed Perkins

Maker Ed Perkins werkte zes jaar aan de documentaire. Beide broers dreigden zich keer op keer terug te trekken omdat hun verleden zo gruwelijk is. Maar Perkins zette net zo lang door tot hij het volle vertrouwen van Ed en Alex had. Het resultaat is een ontroerende film over de kracht van tweelingen.

Wat kun je toch fantastische documentaires zien op Netflix. Iedereen moet maar snel My octopus teacher gaan zien. Over een man (in een existentiële crisis) in Zuid-Afrika die contact maakt met een octopus. Dat brandende verlangen om helemaal op te gaan in de natuur kan ik heel goed begrijpen. Hij had een tijdje onder spoorzoekers in de Kalahari-woestijn doorgebracht voor een documentaire en realiseerde zich dat hij altijd een buitenstaander was in de natuur. De onderwaterbeelden die grotendeels door zijn zoon zijn gemaakt, zo mooi. En wat hij allemaal ontdekt over het leven en de intelligentie van dit wonderlijke beest. Je houdt het niet voor mogelijk. De informatie over de koude die hij moet verduren (het water is 6 graden en hij zwemt zonder zuurstofflessen) en over ademhaling in het kelpwoud onder water waar hij elke dag in gaat om de octopus te zien vond ik interessant omdat ik net het boek van Wim Hof Koud kunstje, wat kun je leren van de iceman, had gelezen. Ik had deze tip uit de onovertroffen VPRO-gids. Die geeft sinds enige tijd behalve tips over series ook tips over de nieuwe films en documentaires die op Netflix en andere kanalen te zien zijn. Ik heb een schriftje aangeschaft om al deze tips te bewaren, daarin de boekentips, Tips over goede series, en tips over nieuwe films die op allerlei kanalen zijn te vinden.

Ik doe nu elke avond voor dat ik in slaap val wat ademhalingsoefeningen die in het boekje over Wim Hof staan. En ik probeer elke keer onder de douche wat langer onder de koude straal te staan. Ik deed dat altijd al omdat ik wist dat het heel goed was voor je gezondheid, maar ik deed het heel kort. In diezelfde VPRO-gids stond nog een leuke tip, de site tvenradiodb.nl waarin 3000 programmatitels, 50.000 afleveringen, 5500 personen en allerlei radioprogramma’s zijn opgenomen. Nu is er dus naast dbnl.org voor de Nederlandse letteren ook zo iets dergelijks voor radio en tv. Ik ga daar binnenkort eens in grasduinen. Misschien kan ik nog iets van de radioprogramma’s vinden waaraan ik zelf heb meegewerkt, zoals De Blauwbilgorgel, Voor Pampus, Café, 1890 (bij eerste inspectie leverde dat niets op, jammer). Verder ben ik lekker bezig in De rat van Amsterdam van Pieter Waterdrinker. Toen ik Spaan studeerde heb ik verschillende schelmenromans (picareske romans) gelezen, waar de Spaanse letterkunde toonaangevend is.

Schelmenroman

De schelmenroman is een literair genre dat in Spanje ontstond in de 16e en 17e eeuw als een subtype van de roman. Schelmenromans worden ook picareske romans genoemd (naar het Spaanse picaro, dat schelm betekent).

Beschrijving

Een schelmenroman brengt het verhaal van een sociale verschoppeling van zijn geboorte en kindertijd tot zijn jonge volwassenschap.^[1] De schelm, die meestal als ik-verteller optreedt, is soms een wees en altijd iemand die zonder de bescherming van een normale gezinssituatie opgroeit. Hij verhuist meermaals en komt van de ene in de andere situatie terecht, wat het verhaal een episodisch karakter geeft. De schelm is gewiekst; zijn opeenvolgende werkgevers is hij vaak te slim af. Ondanks zijn kwajongensstreken heeft hij een goed hart. In dit genre krijgt men een scherpere kijk op het leven, de zeden en de leefgewoonten van een bepaalde tijd.

Het boek van Waterdrinker voldoet aan de meeste criteria van deze beschrijving. Het is af en toe behoorlijk grof, opschepperig (dat hoort er juist bij), maar dat vind ik juist de charme van zo’n boek. Als je de beschrijving van Lazarillo de Tormes, de eerste schelmenroman die ik las, leest, dan kijk je anders naar zijn boek. Vooral het blootleggen van de hypocrisie van bepaalde bevolkingsgroepen is een belangrijk onderdeel van het boek. En daar slaagt Waterdrinker met vlag en wimpel.

Lazarillo van Tormes is een anonieme Spaanse schelmenroman, voor het eerst verschenen in 1554.

Het is niet duidelijk wie het werk schreef, maar het was onmiddellijk na de publicatie reeds zeer populair: in 1554 verschenen al drie uitgaven (al staat niet vast of het werk voordien nog niet verschenen was). Men schrijft het boek soms aan Diego Hurtado de Mendoza toe. De hoofdfiguur, de kleine Lázaro, is een prototypische antiheld, vergelijkbaar met Don Quichot; hij is noch zeer moedig, noch bijzonder goedhartig, maar vertelt met veel ironie, en over het algemeen zeer beknopt, over zijn lotgevallen als dienaar van diverse meesters, en legt zo de hypocrisie en kleingeestigheid van de belangrijkste bevolkingslagen bloot. Door zijn bijwijlen schunnige inhoud werd het werk in 1559 op de Index librorum prohibitorum geplaatst. Een gekuiste versie verscheen in 1579.