De laatste jaren heb ik steeds vaker gesprekken over hoe lang je kan lezen. De ogen worden slechter, staaroperaties gaan komen of zijn al gedaan. Hoe is de concentratie, na het lezen van kranten en tijdschriften en alles wat er om je heen gebeurd, kortom het probleem van het ouder worden. Ik heb vier weken geen blog geplaatst, maar ik heb wel van alles gelezen. Allereerst heb ik een week gedaan over het nieuwste boek van Michel Houellebecq Vernietigen. Ik heb er lang op moeten wachten maar eindelijk was daar dan toch de vertaling en had ik al een van de eerste een reservering geplaats. En hij had me weer meteen in de greep, een echte Houellebecq. De vraag waar komt het op aan in het leven als het einde nadert. Je politieke carrière of de relatie die je hebt met je naasten. Er zat veel wensdenken in het boek, maar de compassie van de hoofdpersoon met zijn religieuze zus laat zien dat de schrijver hunkert naar een verbindende kracht in zijn leven. Het accepteren van andermans gebreken. Mooi. Tussendoor lees ik trouwens ook nog in het nieuwste boek voor de boekenclub, Jaroslav Hasek . De avonturen van de brave soldaat Svejk.

November 2026. De Franse presidentsverkiezingen komen er weer aan, de zittende president kan na zijn tweede termijn niet worden herkozen, dus het hele veld ligt open en extreemrechts maakt een goede kans. Dan verschijnt er op internet een onmogelijk realistische nepvideo waarin een van de voornaamste potentiële kandidaten wordt onthoofd. Contactpersoon voor het onderzoek door de geheime dienst wordt topambtenaar Paul Raison, en over hem gaat dit boek: over zijn omgang met een grote terroristische dreiging, maar vooral ook over zijn privéleven, zijn relatie met zijn vrouw, zijn familie. Na bijna zeshonderd pagina’s blijven we verdwaasd achter.

Vernietigen is de achtste roman van Frankrijks onbetwiste sterschrijver, Michel Houellebecq. Hij pakt er naar eigen zeggen een motief in op dat hij in De kaart en het gebied (2010, Prix Goncourt) niet naar tevredenheid had behandeld: wat als het leven gewoon doorgaat – tot het niet meer doorgaat? Nooit eerder heeft Houellebecq zo’n totale poging gedaan om dat leven in een boek te vatten, met zijn mooie en lelijke kanten, zijn vreugde en zijn pijn, zijn betekenis en zijn betekenisloosheid. Is dit zijn magnum opus?

Ik heb nog meer mooie boeken gelezen de afgelopen maand. Van Peter Middendorp, Jij bent van mij. Ik heb een paar boeken gelezen waarin schrijvers een poging doen om in het hoofd te kruipen van een moordenaar/pedofiel en elke keer ben ik onder de indruk van het vermogen om iets te verdedigen wat de hele wereld verafschuwt. Die boeken waren, Michael Kumpfmuller Dorst (een jonge moeder laat haar twee kleine kinderen achter en gaat twee weken op vakantie), en het boek Muidhond van Inge Schilperoord. Ik lees net dat dat laatste boek al in 7 talen is vertaald en terecht, het is zo’n bijzonder boek. Een pedofiel die weer de fout in gaat en proberen te beschrijven waarom dat gebeurd ( Schilperoord is forensisch psycholoog). Heel Nederland kent de zaak van Marianne Vaatstra die werd vermoord en waarvan de zaak zestien jaar later door grootschalig DNA onderzoek werd opgelost. Peter Middendorp is met dit verhaal aan de slag gegaan om de maatschappij een spiegel voor te houden (die asielzoeker zal het wel gedaan hebben, een boek uit het eigendorp met twee dochters kan de dader niet zijn). Heel knap hoe hij toch aannemelijk kan maken dat het gebeurd is.

Een ander bijzonder boek was een boek van Pauline Terreehorst, Het geheim van de Gucci-koffer; hoe de adel uit Midden-Europa verdween. Je koopt op een veiling een koffer omdat je denkt dat daar oude kleding in zit (Terreehorst was ooit directeur van het Amsterdam Fashion Instituut) en twee jaar later ligt er dit boek, onderhoudend, fantastische research, om jaloers op te worden.

Het laatste boek waarin ik wel was begonnen maar dat ik weg heb gelegd was de Fantasten van Ian Buruma. Vond ik toch niet boeiend genoeg. Gisteren ben ik begonnen aan het boek van Hanya Yanagihara, Naar het paradijs. Ik had haar boek Een klein leven al vrij snel weggelegd, te gewelddadig, maar dit boek heeft me meteen in de greep.

Bijna een maand geen blog en dat allemaal omdat ik een paar hele dikke boeken moest uitlezen, o.a.het 800 pagina dikke Het schaarse licht van Nino Haaratischwili .

We zijn allemaal enthousiast over Robert Harris Regicide. Iets te romantisch (omgeloofwaardig einde) einde, maar fantastische karakters, gedegen historische research, een echte Harris. Voor volgende keer doen we Jaroslav Hasek. De lotgevallen van de brave soldaat Svejk. De overig boeken die zijn gelezen. Slavoj Zizek, Event, filosofie van de gebeurtenis, Amin Maalouf, Schipbreuk der beschaving en Moorddadige entiteiten (ga ik absoluut lezen).

Al meer dan een halve eeuw reist Amin Maalouf de wereld rond en geeft hij zijn ogen de kost. Hij groeide op in de wereldse en welvarende steden Beiroet en Caïro, en zag hoe die steeds meer in de greep kwamen van religieuze radicalisering, nationalisme en geweld. Hij was in Saigon aan het einde van de Vietnamoorlog, en in Teheran toen de Islamitische Republiek werd uitgeroepen. Vandaag staan we, vreest hij, op de drempel van een wereldwijde schipbreuk, die alle domeinen van de beschaving treft. Amerika verliest elke morele geloofwaardigheid. Europa riskeert uiteen te vallen. De Arabische wereld zinkt weg in een diepe crisis met rampzalige gevolgen voor haar bevolking en voor de hele planeet. Om nog maar te zwijgen van de ernstige bedreigingen op het vlak van klimaat, milieu en gezondheid waar de aarde mee wordt geconfronteerd en die alleen kunnen worden aangepakt door middel van wereldwijde solidariteit. En laat het daar nu net aan ontbreken. Het is hoog tijd, vindt Maalouf, dat de mensheid zich de juiste vragen stelt, en er een antwoord op probeert te formuleren. In Schipbreuk der beschavingen treedt Maalouf op als geëngageerd toeschouwer en denker, als iemand die zijn eigen, persoonlijke ervaringen koppelt aan reflecties over een steeds veranderende wereld.

Gjalt en ik hebben allebei recentelijk het boek van Kim Ghattas, De zwarte golf , hoe de rivaliteit tussen Saoedi-Arabië en Iran het leven in het Midden-Oosten heeft verwoest, geprobeerd, maar we verdronken allebei in de overvloed aan details. Wel is het gevoel achter gebleven dat de geschiedenis een heel anders wending had kunnen nemen als de “goede” krachten hadden gewonnen.

Verder Laura Broekhoven, Flessenpost uit Reykjavik en Winter-Ijsland (belevenissen van een vrouw die zich terug trekt in een afgelegen deel van IJsland), Ian McEwan Lessen, Thomas Hertog, Het ontstaan van de tijd; een reis met Stephan Hawking voorbij de oerknal, Susanne Foitzik, De mierenmaatschappij; over het leven van mieren en wat wij mensen van ze kunnen leren.

Verder worden er weer veel tips uitgewisseld over goede documentaires, films en andere zaken. Tineke beveelt de thuis oefeningen aan van Achmea, Haye attendeert ons op Radio voor Jong Nederland, waar hij geïnterviewd wordt over zijn canon van culturele rellen uit Bergen. 10 juni in de Petrus en Pauluskerk.

Radio Voor Jong Nederland is hét kanaal voor onverwachte superlokale verhalen van de Kennermerzandgronden. Het internetradiostation is gehuisvest in het Kolonie Gebouw Voor Jong Nederland te Bergen aan Zee. De redactie bestaat uit:

Zelf lees ik momenteel geheel onverwachts het boek van Pauline Terreehorst, Het geheim van de Guccikoffer, hoe de adel uit Midden-Europa verdween. Heerlijk boek, je koopt een koffer omdat je interesse hebt voor de jurkjes die er in zitten en komt een aantal jaren later met dit boek, geniaal.

Bij Sotheby’s biedt Pauline Terreehorst in 2004 op een vintage Gucci-koffer. Er blijken jurken, bontkragen en kanten voiles in te zitten. Maar ook albums met ansichtkaarten, van een moeder en een dochter die tussen 1900 en 1940 in een kasteel onder Salzburg woonden. Die moeder was een bijzondere vrouw.
Margarethe Szapáry, geboren Henckel von Donnersmarck, leefde tijdens de gruwelijkste jaren van de twintigste eeuw. Ze gebruikte haar Silezische familiefortuin om in de Lungau, het Oostenrijkse landsdeel waar ze woonde, het leven te verbeteren van de arme mensen om haar heen, voor wie ze een school bouwt, de aanleg van telefoonleidingen betaalt en de teruggekeerde soldaten uit de Eerste Wereldoorlog aan een boerderij helpt. En ze bouwt er een mooi kasteel dat ze inricht alsof het een museum is. Door de Eerste Wereldoorlog raakt ook zij het grootste deel van haar fortuin kwijt. Erger is dat ze een jaloerse buurjongen heeft. Zijn naam is Hermann Göring.
Het geheim van de Gucci-koffer opent een poort naar een wereld die verdwenen is, naar steden die nu in andere landen liggen en hun naam verloren. Naar adellijke families die in Midden-Europa op grote landgoederen woonden, waar de vondst van kolen en ijzer tot fortuinen leidde. En naar mensen die van monarchist moesten veranderen in Duitser óf Europeaan.

We waren allemaal, behalve Cor (de volgende boekenclub is bij Cor op 10 maart) niet echt enthousiast over het nieuwe boek van Orhan Pamuk. Te langdradig, te getailleerd, te veel thema´s enz. Alweer een boek dat in de recensies de hemel wordt ingeprezen, maar waar wij maar matig enthousiast over konden worden. Voor de volgende keer doen we van Robert Harris Regicide (we hebben ooit De officier gelezen en waren daar heel enthousiast over). En we hebben voor de keer daarop ook al een keuze gemaakt, De lotgevallen van de brave soldaat Svejk, van Jaroslav Hasek. Ik las even een recensie over dit boek en kwam de volgende passage tegen….Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog was de Oostenrijks Hongaarse samenleving door de bureaucratie vrijwel tot stilstand gekomen door talloze omslachtige wetten en onbegrijpelijke instructies…… Waar moeten we nu aan denken. Gisteren zat ik naar Arjen Lubach te kijken die een item had over de websites van de overheid. Het waren er 1800 en je komt regelmatig in een loop terecht als een vraag hebt. Volgens mij zitten we nu ook op zo’n punt in onze samenleving, 2,5 miljoen mensen die er digitaal niet meer uitkomen en dat zullen er steeds meer worden. Ik heb nu al zin in het boek.

1660. Generaal Edward Whalley en zijn schoonzoon kolonel William Goffe steken de Atlantische Oceaan over, op de vlucht, en op zoek naar onderdak omdat ze worden gezocht voor de moord op koning Charles I. In Engeland zijn ze bij verstek veroordeeld wegens hoogverraad. In Londen krijgt Richard Nayler, de secretaris van het Regicidecomité van de Privy Council, opdracht om de gevluchte mannen op te sporen. Hij zal nergens voor terugdeinzen om ervoor te zorgen dat de beide mannen hun verdiende loon krijgen. Er staat een prijs van honderd pond op hun hoofd – en het maakt niet uit of ze dood of levend worden opgepakt

Of lotgevallen van de brave soldaat Svejk behoort to de wereldliteratuur. Zijn avonturen, die in deze komische, blijvend moderne, satirische roman zijn vastgelegd. verschenen in vele talen en werden meerdere malen verfilmd.
Svejk is de schijnbaar argeloze, altijd vriendelijke soldaat, die, door elk bevel letterlijk te nemen en tot in het absurde uit te voeren, het autoritaire gezag en militaristisch gedrag op universele wijze te kijk zet.
De vier delen waarin de lotgevallen oorspronkelijk verschenen, zijn in deze uitgave in een geheel vernieuwde, eigentijdse vertaling samengebracht.

Maar nu nog even andere interessant boeken die we hebben gelezen die langs kwamen. Het gouden uur van Wytske Versteeg (over de asielproblematiek, waaraan ik aan kan toevoegen lees eens Rodaan Al galidi Hoe ik talent voor het leven kreeg)), De microben in ons en Een immense wereld van Ed Yong (als ik de recensie lees krijg ik er zin in) Papyrus, een geschiedenis van de wereld in boeken van Irene Vallejo (een sprankelende liefdesverklaring aan het lezen), Maggie Shipstead, De grote cirkel en Maxim Osipov De wereld is niet stuk te krijgen.

Het grootste deel van de menselijke geschiedenis zijn microben onzichtbaar geweest en werden ze alleen opgemerkt door de ziekten die ze veroorzaakten. Pas sinds kort zijn ze vanuit de verwaarloosde marges van de biologie verhuisd naar het centrum ervan.

De microben in ons gunt ons voor het eerst een blik in die wereld en laat ons zien hoe alomtegenwoordig en vitaal microben zijn: hoe ze onze organen vormgeven, ons helpen bij het bestrijden van ziektes hoe ze voedsel afbreken, ons immuunsysteem opvoeden, ons gedrag begeleiden, ons genoom bombarderen met hun genen en ons van buitengewone capaciteiten voorzien.

Met veel humor en eruditie nodigt Ed Yong ons uit om op een andere manier naar onszelf en onze collega-dieren te kijken: minder als individuen en meer als de onderling verbonden, onderling afhankelijke veelvouden die wij zijn. We leren de geheime, onzichtbare en wonderlijke biologie kennen die schuilgaat achter grootse koraalriffen. We lezen over de gloeiende inktvis die ons inzicht verschaft in de bacteriën in onze eigen darmen, over de kevers die hele bossen neerhalen, en over de ziekte bestrijdende muggen die in Australië zijn ontwikkeld. Maar ook over de ingrediënten in moedermelk die zijn geëvolueerd om de eerste microben van een baby van voedsel te voorzien. We zien hoe mensen deze samenwerkingsverbanden verstoren en hoe wetenschappers ze nu tot ons voordeel manipuleren. We zien, zoals William Blake schreef, de wereld in een korrel zand.

In zijn krachtige, onsentimentele en verrassende verhalen richt de Russische schrijver Maxim Osipov zijn blik op mensen die door ingrijpende gebeurtenissen – verraad, maatschappelijke commotie, ziekte of dood – grote veranderingen ondergaan. Net zo geraffineerd en veelzijdig als in een roman belicht hij de mensen van verschillende kanten en legt hen bloot tot in de kern van hun wezen en onzekerheden. Osipov ‘vangt’ zijn personages op momenten dat ze zich de vraag stellen die in veel negentiende-eeuwse literatuur werd gesteld: ‘Hoe moet een mens leven?’ Dat Osipov ook arts is bracht recensenten ertoe hem te vergelijken met beroemde voorgangers als Tsjechov en Boelgakov. Ook al wijst hij zelf zo’n vergelijking af, zijn psychologische inzicht, zijn vermogen tot pakkende karakteriseringen, zijn compassie en soms ironische blik maken dat die voor de hand ligt. Osipov is een schrijver die een moderne en zeer toegankelijke toon combineert met de klassieke Russische prozatraditie.

Ik las vanochtend in de krant dat er een algoritmeregister komt naar aanleiding van Het toeslagenschandaal. Dat lijkt een hele mooie ontwikkeling maar er is ook al weer flink wat kritiek op…Dit vond ik bijvoorbeeld bij Bits of Freedom. Ik ben altijd een felle tegenstander geweest van algoritmes omdat je een zelfversterkend effect krijgt. Of het nou gaat om boeken die goed lopen meer te kopen, waardoor de kleine niches wegvallen, of dat je mensen gaat criminaliseren door algoritmes, dan gaan ze zich ook anders gedragen, blijkt uit wetenschappelijke onderzoek…..Ik ben blij met organisaties als Bits of Freedom die dat allemaal in de gaten houden….

Wat ons betreft moeten er daarom een aantal treden doorlopen worden voordat algoritmen en kunstmatige intelligentie gebruikt worden. Allereerst moeten toepassingen die zo risicovol zijn dat de voordelen niet opwegen tegen de nadelen, simpelweg worden verboden. Vervolgens moet er een mensenrechtentoets plaatsvinden voordat het algoritme of de kunstmatige intelligentie wordt ingezet. Daarmee kunnen risico’s worden gedetecteerd én kunnen er maatregelen worden getroffen om die risico’s weg te nemen of sterk te verminderen. De volgende stap is het afleggen van verantwoording. Een algoritmeregister biedt een beetje transparantie. Maar nog belangrijker is dat we kunnen controleren of algoritmen en kunstmatige intelligentie toepassingen op een juiste en rechtmatige manier werken. Vooral als men toepassingen gaat inzetten om tot besluitvorming te komen.

Nou dat moest ik toch weer even kwijt in mijn blogje. Nog even een boekentip. Er was een nieuw boek verschenen Julia Blackburn Dromen van de karoo. Ik heb jaren geleden een ander boek van haar gelezen dat ik iedereen kan aanbevelen, Draad, het delicate leven van John Craske. Over een man die door de Tweede Wereldoorlog lijdt aan een PTSS syndroom en die ook lichamelijk niet meer kan werken. Hij begint in bed met schilderen en eindigt met het borduren van beelden uit zijn vissersleven. Een boek over liefde van een vrouw voor haar man en van een schrijver voor haar onderwerp. Heel mooi.

John Craske, een visser uit Norfolk, wordt in 1917 op 36-jarige leeftijd ernstig ziek, waardoor hij vaak in een staat verkeert waarin hij zich niet bewust is van zijn omgeving. Hij kan niet langer werken en begint schilderijen te maken van de zee, van boten en de kustlijn. Noodgedwongen brengt hij steeds meer tijd in bed door en hij begint borduurwerken van de zee te maken. Meer is er niet bekend over John Craske. Julia Blackburns verhaal van zijn leven is dan ook veel meer dan een standaardbiografie. Het is een uiterst persoonlijke zoektocht naar een vergeten bestaan, naar het leven en de dood en de vreemde wereld daartussenin.
Draad is een ingetogen beschouwing over kunst en roem, en onderzoekt het wezenlijke van tijd en sterfelijkheid, rijk geïllustreerd met de schilderijen en borduurwerken van John Craske.

Morgen hebben we na een hele langs tijd weer eens een boekenclub. het verslag daarover komt volgende week.

Er lagen weer drie boeken voor me klaar, terwijl ik eigenlijk meteen aan het boek De grote cirkel van Maggie Shipstead wilde beginnen. Een historisch avonturenroman en dat is een favoriet genre. Maar ik begon eerst met een boekentip van Michel krielaars (die heel vaak goede boekentips heeft), Waar vader was van Monika Helfer. Een fantastisch boek over een dochter die het leven van haar vader probeert te begrijpen. Ik werd getriggerd door dat in de recensie stond dat het boek draaide om een bibliotheek die haar vader als geschenk kreeg en die uiteindelijk bijna zijn ondergang betekende. dan wil je toch weten wat er gebeurde in zo’n leven. Daarna kwam het boek van Florian Illies, Liefde in tijden van haat, 1929-1939. Een mozaïek van beroemde personen in het woelige Berlijn van 1929-1929. Dit boek heb ik al na een half uur weggelegd, veel te versplinterd, te anekdotisch. En nu ligt er nog het boek van Claire Keegan. Dit soort kleinigheden. Maar dat moet maat even wachten want ik ben begonnen aan Shipstead en kan meteen niet meer stoppen. Vooral de eigenzinnigheid en het verlangen naar zelfbeschikking van de twee hoofdpersonen spreekt me aan.

Monika Helfer vertelt over een vader die zwijgzaam was, zoals velen van zijn generatie. Aan de oorlog heeft hij een beenprothese overgehouden en een baan als beheerder van een herstellingsoord voor soldaten in de Oostenrijkse bergen. Daar bevindt zich ook zijn grote trots: de bibliotheek. Als moeder ziek wordt, neemt vader in wanhoop een noodlottige beslissing. Vanaf dat moment groeien Monika en haar zus op in het propvolle, armoedige huis van een tante in de stad; hun broertje wordt naar een ander familielid gebracht. Wanneer Monika haar vader mag bezoeken, lijkt hij een vreemde. Wat is er gebeurd met haar geliefde voorbeeld? Met de snippers informatie die ze opvangt, probeert ze te begrijpen wie haar vader geworden is.
Helfer schetst een indringend portret van een naoorlogse kindertijd, en van een vader die door het leven werd ingehaald.

En nu ligt er nog Claire Keegan, maar die moet nog even wachten. Maar ik twijfel of ik weer zin heb in die benauwde Ierse wereld waar 15jarige meisjes die zwanger werden en dan naar kloosters werden gestuurd om de rest van hun leven uitgebuit te worden. Toevallig zag ik afgelopen week de documentaire over Sinead O’Conner die me heel erg aangreep. En is het toeval, maar 14 januari probeerde ze zelfmoord te plegen doordat haar zoon was overleden. Ze liet zich opnemen in een ziekenhuis, waarschijnlijk vanwege het feit dat ze nog meer kinderen heeft. Wat een tragisch leven. De woede om de excessen van de katholieke kerk uitgeschreeuw door een jong meisje, die trouwens op een kostschool terecht kwam en als ze te nukkig werd moest slapen in het naastgelegen klooster van de Magdalena Sisters. Wat daar allemaal gebeurde weten we aan de hand van films en boeken die daar over verhaalden.

Dus nu eerst lekker verder met De grote cirkel. Heerlijk boek en heeeeel dik.

Nadat de tweeling Marian en Jamie Graves in 1914 als baby’s zijn gered in een schipbreuk, worden ze opgevoed door hun excentrieke oom in Montana. Tijdens een ontmoeting met enkele piloten die over de stad vliegen in versleten dubbeldekkers, begint Marians levenslange fascinatie voor vliegen. Op haar veertiende stopt ze met school en vindt ze een onwaarschijnlijke en gevaarlijke beschermheer, een rijke dranksmokkelaar. Hij zorgt voor een vliegtuig en vlieglessen, in ruil voor haar diensten. Met zijn hulp kan Marian haar droom waarmaken maar de deal zal haar voor altijd blijven achtervolgen, zelfs als zij eenmaal de wereld rondreist, hoog in de lucht.

In 2014 wordt Hadley Baxter gecast om Marian te spelen in een film die draait om haar verdwijning op Antarctica. Hadley wil zichzelf en haar carrière opnieuw definiëren, nadat ze jarenlang de hoofdrol heeft gespeeld in een romantische filmfranchise. Ze dompelt zich volledig onder in het karakter van Marian, waardoor de parallellen tussen hun levens zichtbaar worden. Hun verhalen leggen de honger naar zelfbeschikking van beide vrouwen in totaal verschillende geografische gebieden en tijden bloot.

En als dit boek uit is (672 blz.) ligt er al weer een topper voor me klaar, het nieuwe boek van Nino Harastischwili, Het schaarse licht. Ik heb ook met veel plezier haar vorige boek Het achtste leven ( voor Brilka) gelezen omdat ik net in Georgië was geweest. Omdat ik de laatste 5 jaar in twee van die landen ben geweest, naast Georgië ook Oezbekistan, die door Rusland eeuwenlang werden onderdrukt snap ik ook veel beter waarom ze in Oekraïne zo fanatiek zijn.

Gisteren ben ik zo maar eens in een jeugdboek begonnen. Het is het boek Films die nergens draaien van Yorick Goldewijk. Het boek kreeg afgelopen jaar de Gouden Griffel en dat is meer dan verdiend denk ik, wat een bijzonder boek. Het boek gaat over het verwerken van de dood van de moeder door een twaalfjarig meisje en omdat ik de afgelopen jaar van verschillende mensen afscheid moest nemen had ik er zo maar eens zin in. Het boek gaat eigenlijke over geestelijke rijkdom, wat fantasie kan doen met verdriet. Ik had het boek zo uit (240 blz. in twee uur).

Spannend, geheimzinnig, geestig en ontroerend: dit boek heeft alles om je naar een compleet andere wereld te voeren en je daar totaal in de ban te houden!

Op dezelfde dag dat Cato ter wereld kwam, heeft haar moeder die verlaten. Cato’s vader is sindsdien altijd afwezig, ook al zit hij gewoon tegenover zijn dochter aan tafel. Cato heeft zich er inmiddels bij neergelegd. Denkt ze.
Wanneer ze thuis een geheimzinnig kaartje vindt van een verlaten bioscoop en ontdekt dat deze weer open is, besluit Cato er een kijkje te gaan nemen. Al snel ontdekt ze dat er iets vreemds met de bioscoop aan de hand is, en dat het geen gewone films zijn die er draaien. De bioscoop lijkt in verbinding te staan met het verleden.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen, recht naar een plek diep in haar hart. Een plek die ze altijd voor zichzelf verborgen had weten te houden. Tot ze voor een keuze staat die het leven van haar en haar vader voorgoed zal veranderen.

Tussendoor lees ik ook een wat taaier boek over economie (ik blijf het proberen) van Charles Eisenstein Naar een Economie van verbinding, hoe geld de wereld naar de afgrond voerde en toch redden kan. En over geld gesproken, Ik keek de afgelopen dagen naar de documentaire Madoff, the monster of Wallstreet die in 2008 werd ontmaskerd met zijn Ponzifraude waarin 68 miljard dollar omging. Vele kleine beleggers raakten alles kwijt, hun huizen, pensioenen, het was een drama van ongelooflijke proporties. Het was ook een drama voor zijn twee zonen die er niets van wisten en hem ook hebben aangegeven toen ze er achter kwamen. Een zoon pleegt vlak na de arrestatie van zijn vader zelfmoord, de andere zoon krijgt kanker en overlijdt een jaar later. Over hebzucht gesproken! Heel veel mensen laten zich meeslepen in hun zucht naar hoge rendementen. Er werden maar weinig mensen achter de tralies gezet, maar ook banken en toezichthouders waren schuldig. Ik hoorde recentelijk Arnoud Boot, hoogleraar ondernemingsfinanciering en financiële markten zeggen dat hij niet belegde, wat ik bijzonder vond. Ik zou graag weten waarom hij dat niet doet. Ik heb altijd tegen iedereen gezegd dat ik nooit zou beleggen, ook niet met kleine bedragen, omdat ik denk dat als ik iets win de ander het moet inleveren. Vandaag opende de Volkskrant met een artikel dat heel veel mensen willen dat er een grens aan rijkdom komt. Lijkt me een goed idee. Die rijke mensen moeten het boek van Eisenstein maar lezen, wat een idealisme, heerlijk. Al die series over te rijke mensen (The white lotus, The triangle of sadness) betekent toch dat we er mee bezig zijn. We willen (bijna) allemaal een eerlijker wereld.

In Naar een economie van verbinding traceert Eisenstein de geschiedenis van geld, vanaf de prehistorische economie van het uitwisselen van geschenken tot aan het modern kapitalisme en de huidige economische crisis. Hij laat zien hoe het geldsysteem heeft bijgedragen aan vervreemding, competitie en schaarste, hoe het onze gemeenschapszin heeft vernietigd en een eindeloze groei noodzakelijk maakt. Die groei stuit nu op haar eigen grenzen. De nasleep van de ineenstorting van het systeem biedt volgens Eisenstein grote kansen om de overstap te maken naar een meer verbonden, ecologische en duurzame manier van samenleven. Naar een economie van verbinding bevat een geïntegreerde synthese van theorie, visie en praktijk. Het boek maakt de belangrijkste ideeën over de Nieuwe Economie inzichtelijk, zoals negatieve rente, lokale valuta, op grondstoffen gebaseerde economie, economie op basis van schenking en het herstel van gemeenschappelijk ‘bezit’.

En nog steeds over rijkdom gesproken, ik ben gisteren ook begonnen aan Geteld, geteld van Miklos Banffy, het eerste deel van de Transylvaanse trilogie (Te licht bevonden en Uiteengescheurd zijn deel 2 en 3). Hierin beschrijft Banffy zijn jeugd op een kasteel in Transsylvanië. Na de tweede wereldoorlog wordt het kasteel onteigend. Banffy zal hoge posten bekleden zoals Minister van buitenlandse zaken van Hongarije, maar sterft arm en berooid en Boedapest. Net zoals trouwens de vrouw van Bernie Madoff die momenteel in een auto schijnt te wonen. De familie heeft zich ook afgekeerd omdat die ook hadden geïnvesteerd in Madoff. Wat een armzalig einde (Madoff stierf in juni 2021 op 82-jarige leeftijd in de gevangenis, hij had 150 jaar cel gekregen).

Ik wilde de afgelopen diverse keren inloggen in mijn computer maar dat lukte niet. Pas de derde keer zag ik dat de computer het toetsenbord niet kon vinden. Gisteren heb ik van mijn werk een toetsenbord meegenomen (ze worden weggedaan omdat ze niet meer verkopen, iedereen schijnt tegenwoordig een laptop te hebben) en nu zit ik weer eens lekker achter de computer in plaats van op de Ipad. Mijn laatste blog ging over de drie boeken die klaar lagen. Twee heb ik er bijna uitgelezen (Pia Pera Ik heb de tuin nog niet verteld, prachtig boek over de dood, en Waarom helden geluk hebben en schurken pech, ook zinnig om eens te lezen over het wel of niet bestaan van een vrij wil), maar in de derde De zwarte golf van Kim Ghattas ben ik gestopt. Het was zo specialistisch en zo uitgebreid dat ik er niet door heen kwam. Ik heb er een paar dingen aan over gehouden. Een belangrijke is dat binnen de islam vele pogingen zijn gedaan om te liberaliseren. En dat vind ik mooi om te weten. De opstand in Iran bewijst het ook, de mensen willen vrijheid. Hopelijk stoppen de executies om de mensen bang te maken. Op het ogenblik ben ik bezig in een schitterende biografie die ik voor mijn verjaardag heb gekregen het is van Andrea Wulf en is getiteld De uitvinder van de natuur; het avontuurlijke leven van Alexander van Humboldt. Ik heb ook nog via de mail het nieuwe boek Rebelse genieën, De eerste romantici en de uitvinding van het ik van Andrea Wulf kunnen downloaden. Als het beetje meezit krijg ik het vandaag uit en kan ik aan aan andere dikke pil beginnen.

Andrea Wulf schrijft de wervelende geschiedenis van een briljant gezelschap, onder wie Goethe, Schiller, Hegel en de mysterieuze Caroline Schlegel, die in de Duitse stad Jena de Romantiek ontketenden.

In ‘Rebelse genieën’ vertelt Andrea Wulf niet alleen het verhaal van enkele van de briljantste figuren uit de geschiedenis, maar ook hoe we onszelf als middelpunt zijn gaan beschouwen, over het ontstaan van individuele vrijheden en over de dunne lijn tussen egoïsme en de vrije wil. Wulf beschrijft dat de oorsprong van ideeën zoals individualisme, zelfbeschikking en vrijheid ligt in Jena, een klein Duits universiteitsstadje. Daar begon in de laatste jaren van de achttiende eeuw een bont genootschap op een radicaal nieuwe wijze na te denken over het ‘zelf’. Onder hen bevond zich de raadselachtige Caroline Schlegel. Ze filosofeerden over het scheppend vermogen van het zelf, de eenheid van de natuur en de ware aard van vrijheid – en daarmee ontketenden ze de Romantiek, een revolutie van de geest die tot op de dag van vandaag doorwerkt.

Verder kreeg ik van de week ook nog via een vriendin een nieuw boek dat ik absoluut moest lezen van Joanna Quinn Het walvistheater. Zo komen we de lange winterdagen wel door met al die mensen die mooie boeken kopen.

In het interbellum groeien de drie Seagravekinderen – Cristabel, Florence en Digby – op aan de kust van Dorset. Hun jeugd speelt zich af in de decadente jaren na de Eerste Wereldoorlog, als het voortbestaan van de Engelse aristocratie op losse schroeven komt te staan. Verwaarloosd door hun ouders en geïsoleerd van de buitenwereld vertrouwen de drie vooral op elkaar en genieten ze van hun gezamenlijke avonturen. Als er op het nabijgelegen strand een walvis aanspoelt, vormt dit voor de kinderen een spannend spel. Met de botten van de walvis bouwen de drie een theater waarin ze al hun fantasieën kunnen uitleven. Dit theater wordt een baken van hoop en zal hen altijd herinneren aan hun zorgeloze kindertijd.

Naarmate de jaren vorderen, worden de Seagraves elk op hun eigen manier geconfronteerd met de grote veranderingen van de twintigste eeuw. Maar hoe verschillend hun levens zich ook ontwikkelen, ze blijven verbonden door de afbrokkelende glorie van hun ouderlijk huis en het walvistheater, dat daar onlosmakelijk bij hoort.

Een paar weken geleden had ik een gesprek met iemand die bezig was een boek te schrijven. We kregen het over het feit dat van de non-fictie boeken vaak maar een klein gedeelte relevant is voor de boodschap die overgebracht moet worden. Er is vaak veel opvulling om het tot een vol waardig boek te maken. Ik heb dat ook ervaren in de tijd dat ik drie boeken per week moest recenseren voor RTVNH. Dat is niet te doen als je ze ook echt moet lezen. Met een roman ligt dat heel anders. daar moet je echt alles lezen. Ik ben van de week begonnen aan de nieuwe roman van Orhan Pamuk over de pest in 1901. Maar het duizelde me een beetje met al die vreemde namen, intriges, uitweidingen. Het is een roman maar de boodschap is om parallellen te zoeken met de Corona epidemie die we net achter ons hebben en hoewel dat heel interessant is werd ik er ook een beetje moedeloos van. We leren echt niets leert ons de geschiedenis. Even het boek apart gelegd (750 pagina´s) Ik had zin om even iets anders te lezen. En er liggen al drie boeken voor me klaar. Kim Ghattas. De zwarte golf, hoe de rivaliteit tussen Saoedi-Arabië en Iran het leven in het Midden-Oosten heeft verwoest. Omdat er toch eindelijk een doorbraak komt in de protesten tegen het bewind in Iran wilde ik me weer eens verdiepen in hoe het zo ver is gekomen in het Midden-Oosten.

Het is bijna niet voor te stellen, maar soennitisch Saoedi-Arabië en sjiitisch Iran waren lange tijd bondgenoten. En toen brak in 1979 de Iraanse revolutie uit, werd de Heilige Moskee in Mekka belegerd en trok de Sovjet-Unie Afghanistan binnen. Saoedi-Arabië en Iran werden felle tegenstanders en exploiteerden religie in hun rivaliserende strijd. Het gevolg: sektarisch geweld, het ontstaan van groeperingen als Hezbollah, de 9/11-aanslagen en de opkomst van is.
Zwarte golf beschrijft deze vlammende veertigjarige periode, waarbij de basis van het boek wordt gevormd door persoonlijke verhalen, zoals van een Pakistaanse anchorman, een Egyptische romanschrijver en de vermoordde journalist Jamal Khashoggi. Kim Ghattas legt hiermee de focus op de pluriforme, tot zwijgen gedoemde meerderheid die vooruitgang wil en vecht tegen de maatschappelijke duisternis sinds 1979.

Het andere boek is van Jurrien Hamer, Waarom schurken pech hebben en helden geluk, een nieuwe filosofie van de vrije wil. Ik had een interview gezien in het nieuwe programma van Coen Verbraak en daar kwam dit boek voorbij. Het is een onderwerp waar ik meer over wil lezen.

Hoe zou de wereld eruit zien zonder schuld en verdienste?

Heeft een miljonair recht op zijn rijkdom? Moeten we zelfs een moordenaar vergeven? En kan een mens ooit zijn lot veranderen? Het hangt allemaal af van ons antwoord op een fundamentele vraag: hebben we een vrije wil?
Filosofen twijfelen al eeuwen over het antwoord hierop, en sinds decennia roepen biologen en neurologen dat de vrije wil niet bestaat. Ieder jaar stapelt het bewijs tegen de vrije wil zich verder op: we zijn een product van onze genen, van onze geschiedenis en van onze omstandigheden.
Toch laat de vrije wil ons niet los. Deze mythe heeft meer invloed dan ooit – in ons strafrecht, onze economie en onze zoektocht naar geluk.
Jurriën Hamer denkt verder waar anderen terugdeinzen en stelt de rol van de vrije wil ter discussie. Waarom schurken pech hebben en helden geluk is een confronterend debuut met radicale implicaties voor onze manier van leven – van onze politiek tot onze meest intieme relaties.

Het derde boek is een tip van een vriendin nadat we een gesprek hadden over de doden die ons langzamerhand gaan omringen, het is van Pia Pera, de titel Ik heb het de tuin nog niet verteld.

Ik heb het de tuin nog niet verteld is een gelaagd boek dat de seizoenen van de tuin volgt. Over leven en dood, vol met fijnzinnige reflecties over filosofie en het dagelijkse leven, over religie en frustratie. Als het duidelijk wordt dat zij ongeneeslijk ziek is, trekt Pia Pera zich steeds meer terug in de natuur. Ze vecht zo lang als ze kan om actief te blijven, omringd door de schoonheid van haar Toscaanse tuin. Toch is ze nooit alleen. Wanneer Pia’s armen en benen het niet meer redden, is het Giulio, haar Sri Lankaanse tuinier, die haar aanwijzingen opvolgt en zowel voor haar als voor haar tuin zorgt. En dan is er nog de trouwe foxterriër die haar overal volgt, een groot aantal vrienden die komen en gaan, meditatie, lezingen en een enorme hoeveelheid boeken die het ritme van haar dagen markeren. En boven alles is er de tuin, de ware metgezel van de auteur. Het is de tuin die als een spiegel elke stemming en elk teken van haar ziekte reflecteert. En net als een tuin biedt haar boek verrassingen. Het beweegt. Het leidt ons naar donkere diepten, maar ook naar geliefde dichters, filosofen en de muziek van Abba (een Chinese dokter adviseerde haar naar hen te luisteren, omdat het therapeutisch zou werken). Ik heb het de tuin nog niet verteld is een gelaagd boek dat de seizoenen van de tuin volgt. Over leven en dood, vol met fijnzinnige reflecties over filosofie en het dagelijkse leven, over religie en frustratie. Het onderzoek dat Pia Pera uitvoert is eerlijk en licht van toon, ondanks de zwaarte van de inhoud. Zonder zelfmedelijden reflecteert zij op vragen waarop het onmogelijk is om een antwoord te geven. Vragen die elk mens raken, vroeg of laat.

19 oktober plaatste ik mijn laatste blog en vandaag is het 17 november. In die maand zijn er twee mensen die me dierbaar waren overleden, ben ik een week op vakantie geweest, heb ik voor het eerst mijn verjaardag weer eens wat uitgebreider gevierd en heb ik ondanks alles toch ook nog wel wat gelezen. De boekenclub is door omstandigheden niet doorgegaan, dus het boek van Anjet Daanje is doorgeschoven naar januari. We lezen er in die tijd nog wel een boek naast, dat van Orhan Pamuk, De nachten van de pest.

De nachten van de pest vindt plaats op het eiland Minger, in de 29ste provincie van het Ottomaanse Rijk, tijdens de derde pestepidemie in 1901. De moslims en christenen op het eiland beschuldigen elkaar van de uitbraak van de ziekte. Wanneer sultan Abdülhamit samen met Engeland en Frankrijk besluit het eiland te isoleren om verdere verspreiding te voorkomen, staan de eilandbewoners er alleen voor. Wel stuurt de sultan zijn geliefde gezondheidsinspecteur Bonkowski Pasha om meer te weten te komen over de epidemie. Wanneer korte tijd later Pasha’s dode lichaam wordt gevonden, is het onduidelijk of het een willekeurige moord betreft, of dat deze daad onderdeel is van een groter plan. De sultan vraagt zijn nichtje en haar echtgenoot, de jonge, veelbelovende dokter Nuri, om naar het eiland te gaan om dit uit te zoeken.
In De nachten van de pest beschrijft Orhan Pamuk niet alleen hoe de epidemie en quarantaine de levens van de eilandbewoners verstoren, maar hij schrijft ook op onnavolgbare wijze over nationalisme en romantiek en over de eeuwige tegenstellingen tussen het Oosten en het Westen.

Ik krijg niet graag boeken voor mijn verjaardag maar dit keer kreeg ik er een waar ik erg blij mee was namelijk de biografie over Alexander von Humboldt, De uitvinder van de natuur, het avontuurlijke leven van Alexander von Humboldt van Andrea Wulf. En zo liggen er weer twee dikken pillen op me te wachten.

Andrea Wulf beschrijft in ‘De uitvinder van de natuur’ de gedurfde expedities van de moedige ontdekkingsreiziger en bekendste wetenschapper van zijn tijd, Alexander von Humboldt, en geeft op toegankelijke wijze inzicht in zijn baanbrekende onderzoek naar de vorming van het landschap op verschillende continenten. Alexander von Humboldt (1769-1859) had een grote honger naar avontuur en ontdekkingen, hij beklom de hoogste vulkaan ter wereld, reisde door Siberië, waar de bevolking aan miltvuur leed, en deed onderzoek in de meest afgelegen gebieden. Met zijn ideeën was hij zijn tijd ver vooruit. Humboldt wist toen al dat menselijk ingrijpen effect heeft op het klimaat. Zijn gedachten werden aangescherpt door zijn vriendschappelijke relaties met Goethe en Jefferson, en vormden een inspiratiebron voor grootheden uit diverse disciplines, onder wie Darwin, Bolívar, Wordsworth en Thoreau.

Voor de rest ben ik voor het eerst in een vakantie begonnen in een boek dat op mijn laptop staat. Ik moet er aan wennen maar zie er toch de voordelen van in. Ik ben nu halverwege het boek over de familie Wittgenstein van Alexander Waugh. De Wittgensteins, geschiedenis van een excentrieke familie.

Karl Wittgenstein maakte fortuin in de ijzer- en staalindustrie en werd een van de rijkste mensen van Europa; in Wenen bezat hij een aantal paleizen. Componisten als Brahms, Mahler en Strauss kwamen er over de vloer. Zo er al een bindende factor binnen het gezin Wittgenstein was, dan was het de muziek. Als vader oefende Karl Wittgenstein een tirannieke invloed uit op zijn acht kinderen. Drie van zijn zonen pleegden zelfmoord. De vierde, Paul, werd een wereldberoemd pianist (hij verloor zijn rechterhand in de Eerste Wereldoorlog, en Strauss, Prokofjev, Ravel en Britten schreven voor hem stukken voor de linkerhand). Ludwig, de jongste zoon, werd een van de grootste filosofen van de twintigste eeuw. Bij nagenoeg alle gezinsleden grensde genialiteit aan waanzin. Het gezin werd ten slotte uiteengereten door onenigheid, geld, krankzinnigheid en twee wereldoorlogen.

Ik heb ook nog een extra abonnement op HBOMAX om interessante series te zien (in de vakantie zag ik de fantastische serie Chernobyl en ook de serie In treatment is het bekijken waard). En dan baal ik er van dat ik de nieuwe serie Shantaram van Apple tv niet kan zien. Ik heb lang geleden het boek van Gregory David Roberts gelezen en was weggeblazen. Wat een verhaal, ik snap dat ze het ooit wilden verfilmen.

Lin ontsnapt uit een Australische gevangenis en reist met een vals paspoort naar India. Hij dompelt zich onder in de kleurrijke chaos van Bombay, waar hij de trouwe gids Prabaker ontmoet en bevriend raakt met de maffiabaas Khader Khan en de ongrijpbare Karla. Onder de indruk van de armoede in de krottenwijken en gesteund door zijn nieuwe vrienden besluit Lin zijn beperkte EHBO-training aan te wenden om een kliniek te beginnen. Terwijl een niet aflatende stroom verstotelingen bij hem aanklopt, bouwt hij een nieuw leven op. Maar pas als Lin de innerlijke rust voelt om kritisch te kijken naar zijn eigen daden, komt de liefde waarnaar hij zo verlangt binnen handbereik.
Shantaram is een onweerstaanbare epische roman met een indrukwekkende levensboodschap, dat voor een groot deel gebaseerd is op het leven van de auteur.
Gregory David Roberts (Melbourne, 1952) werd na het plegen van een serie roofovervallen in Australië veroordeeld tot negentien jaar gevangenisstraf. Na zijn ontsnapping werd hij de meest gezochte man van Australië en begon hij een lange reis over verschillende continenten. Roberts woonde tien jaar in de sloppenwijken van Bombay, vervalste documenten, smokkelde wapens naar Afghanistan en werkte voor de maffia. Toen werd hij alsnog opgepakt. Nadat hij zijn straf uitgezeten had, schreef hij Shantaram.

Toon minder

Vorige week was ik met een vriendin op een informatiemarkt over het online boeven de baas worden. We hadden een paar specifieke vragen (hoe snel moet je apparaten vervangen, wat doe je met waarschuwingen dat je gevolgd wordt enz.) maar de belangrijkste boodschap was dat we ons niet te veel op moesten laten jagen door alle pushberichten. Meestal zijn het bedrijven die iets van je willen en je bang maken dat je niet up-to-date bent. Ik zeg dat ook vaak tegen mensen die zenuwachtig worden van het internet. Gewoon blijven proberen of een dag later weer eens opnieuw iets proberen. Toen ik nog in de bibliotheek werkte (5,5 jaar geleden) kwamen er niet zoveel mensen naar de digitale spreekuren, maar dat schijnt nu een stuk beter te lopen. Elke donderdag is er een inloopspreekuur en ik ben van plan om daar eens gebruik van te maken als er iets gebeurd of ik kom ergens niet uit.

Online boeven de baas

Online criminaliteit is de afgelopen jaren flink toegenomen. Ook de vindingrijkheid van internetcriminelen wordt steeds groter. Het internet biedt criminelen nieuwe mogelijkheden. De gemeente Alkmaar, Bibliotheek Kennemerwaard en SeniorWeb willen inwoners bewuster maken van hun digitale kwetsbaarheid en hen weerbaarder maken tegen de risico’s van  online criminaliteit. Daarom organiseren zij een informatiemarkt onder de noemer Online boeven de baas. Zodat je maatregelen kan nemen tegen online criminaliteit en je minder kans loopt om daar slachtoffer van te worden.

Aanstaande vrijdag zou ik mijn tweemaandelijkse boekenclub hebben maar door omstandigheden gaat het niet door. En ik ben er niet rouwig om want ik ben me echt door Het lied van ooievaar en dromedaris van Anjet Daanje aan het heen worstelen. Misschien omdat ik voor het eerst een boek online aan het lezen was (het viel me trouwens toch wel mee) maar dat geloof ik niet. Ik vond het boek bij vlagen wel interessant, maar door alle herhalingen van thema’s begon het me te vervelen en ging ik stukken overslaan. Het was toeval dat die week een documentaire op de tv was (Walk the land) waarin twee journalisten in het landschap van Emily Bronte wandelden. Daarin kon ik horen dat er nog steeds een waas van mystiek en het geloof in geesten bestaat. Het Gothic element van het boek sprak me totaal niet aan. Sommige thema’s van het boek spraken me aan (vrouwenonderdrukking, lesbische relaties, de impact van een genie op generaties), maar toch verveelde het boek me. Jammer. Ik moet het boek nog uitlezen (656 pagina’s), maar ik begin eigenlijk liever aan een ander boek wat al klaar ligt…Het lot van de familie Meijer van Charles Lewinsky. Ik had het boek links laten liggen omdat ik dacht dat over WO2 ging en het zo’n hype was (net als die Annet Daanje trouwens) en veel te vaak wordt teleurgesteld, maar omdat ik een aantal enthousiaste lezers er over hoorden heb ik toch besloten er aan te beginnen Een lekker boek voor de winter.

Een ander boek dat ik heb liggen is van Michael Ignatieff Troost, als licht in donkere dagen. Er gebeuren zoveel nare dingen in de wereld en ook op persoonlijk vlak (weer een goede vriend begraven vorige week, pessimisme van vrienden), dat het me wel een geschikt boek leek om af en toe bij de hand te nemen. ik ken het werk van primo Levi, Albert Camus en Achmatova dus dat biedt houvast.

Wanneer we een naaste kwijtraken, wanneer we geconfronteerd worden met verlies, wanneer er sprake is van een ramp – oorlog, hongersnood, pandemie – gaan we op zoek naar troost. Ooit boden priesters en filosofen ons de woorden waarin we hoop en verlichting vonden, maar tegenwoordig lijkt die taal te verdwijnen uit ons vocabulaire, of is hij versleten. De plekken waar hij te vinden was – de kerken, tempels en moskeeën – raken leger. Sinds de zestiende eeuw zoekt de westerse wereld zijn verlichting steeds minder in historische religieuze teksten, en steeds meer bij wetenschap, ideologie en therapie. Wat doe je als je denkt: help, hoe kan ik verder? Waarom komen we vaak niet verder dan clichés om onszelf en elkaar op te beuren? Met die vragen in het achterhoofd ging schrijver en historicus Michael Ignatieff op zoek naar zielsverwanten. Hij put uit het werk van schrijvers, beeldend kunstenaars en componisten – van Job en Psalmteksten tot Albert Camus, Anna Achmatova en Primo Levi – en laat zien waar zij de troost en de moed vandaan haalden om veerkrachtig te zijn in moeilijke periodes. Troost. Als licht in donkere tijden brengt de verhalen van deze moedige kunstenaars naar het nu. Het resultaat is een doortastende en menselijke mix van onderzoek en persoonlijke overdenkingen. Michael Ignatieff laat ons op levendige wijze zien dat we onze traditie van hoop kunnen laten herleven om angst en onzekerheid het hoofd te bieden in de wisselvallige en precaire eenentwintigste eeuw.