Vorige week maandag las ik in de Volkskrant dat redelijk digitale ouderen massaal afhaken door het verplicht installeren van de QR-code. Waarschijnlijk vaak door verouderde smartphones. Diezelfde maandag heb ik voor het eerst in tijden extreme computerstress ervaren doordat ik mijn bevestigingsmail van mijn boeking naar Dubrovnik niet had toegestuurd gekregen. Nabellen bij Easyjet werd bijna een nachtmerrie. Ik kreeg twee keer na drie kwartier in de wacht te hebben gestaan onwillige jonge mannen aan de lijn die veel te snel en onduidelijk praatten, eisten dat ik mijn naam met het Engelse alfabet ging spellen (lost in translation) en me vervolgens niet in het systeem konden vinden. Als het met de computer niet lukt laat ik soms een dag voorbij gaan en probeer het daarna opnieuw. Woensdag kreeg ik 1 minuut over 9 een vriendelijke Nederlandse mevrouw aan de lijn die me binnen twee minuten had gevonden. Ik bleek een typefout te hebben gemaakt in mijn mailadres, maar mijn boekingscode (waarom werkte dat met die jongens niet?) bood uitkomst. Niets aan de hand, ik kreeg een nieuwe manier om in te loggen en werd weer wat rustiger. Klantvriendelijkheid noemen we dat. Omdat ik ook nog formulieren moest invullen voor het binnengaan van Kroatië wat me ook niet meteen lukte (ik kreeg het steeds terug omdat gegevens niet klopte) werd ik kwaad op mezelf. Opnieuw proberen en nu rustiger lukte het de tweede keer wel. Ik merk ook dat het helpt dat je van te voren alles bij de hand hebt (paspoortnummer, QR-code foto enz) om formulieren in te vullen. De afbeelding hieronder geeft aan dat niet alleen ouderen stress ervaren. In het Volkskrant artikel werd melding gemaakt van het feit dat ook veel mensen tussen 40 en 60 vaak stress ervaren bij de computer.

In de loop van de week kreeg ik een paar keer in gesprekken met diverse mensen hetzelfde verhaal te horen. Een familielid had bij het boeken van een reis maar op de annuleringsknop gedrukt vanwege de verplichte PCR-test om in te reizen maar was vervolgens zijn geld kwijt. Een ander familielid (vijftiger) had in een nieuwe baan zoveel computerstress dat het het werkplezier in de weg stond. Een andere vriendin had ineens al twee dagen helemaal geen internet meer ondanks de hulp van het telecom bedrijf, terwijl ze van alles moest regelen digitaal. Weer een ander wilde mijn hulp inschakelen voor het inreizen naar India. Omdat ik nu het traject heb doorlopen zie ik daar niet meer tegen op. Ik wil perse bijblijven om andere te helpen. Ik bedacht na al die berichten dat de oudjes waarschijnlijk massaal gaan afhaken bij het reizen en dat bleek te kloppen. Ik hoorde namelijk op de radio dat men pas in 2024 weer verwacht dat het reisniveau op het peil zit van voor de coronacrisis. Ik denk dan meteen, hoe kunnen jullie dat nou weten als je de klimaatplannen van Europa bekijkt. Kunnen we nog wel doorgaan met dat intensieve vliegverkeer, wordt het niet te duur, of krijgen we niet allemaal restricties ten aanzien van te maken reizen. Gaat het zakenverkeer niet nog veel verder inkrimpen.

Ik las in het Volkskrant artikel ook dat de diensten die in 2000 in de bibliotheek waren opgezet na een aantal jaren werd opgeheven omdat iedereen zich wel langzamerhand kon redden. Zoals we allemaal hebben kunnen zien op de spotjes op televisie is de dienst digitale overheid weer in ere hersteld en dat is heel hard nodig. Ik kan me ook nog herinneren dat mijn collega’s zaten de wachten op klanten die niet kwamen. Nou dan maar opheffen.

Al met al is er bijna niets gekomen van eens even lekker ontspannen lezen. Gisteren heb ik het boek van Rodaan Al Galidi Hoe ik talent voor het leven kreeg maar weer eens te voorschijn gehaald. Ik had dat boek maar voor de helft gelezen maar was van plan om het nog eens een keer uit te lezen. Als je denkt dat je het moeilijk hebt in het leven helpt zo’n boek enorm om dingen te relativeren. Wat een veerkracht en wat ga je je schamen voor al je kleine problemen. En ook een boek dat iedere beleidsmaker zou moeten lezen.

Semmier Kariem vlucht uit Irak. Zeven jaar van honger, verdwalen en angst later landt hij op elf februari om negen uur – of was het om elf uur op negen februari – op Schiphol. In de chaos van die eerste dagen in Nederland kan hij zich het precieze tijdstip niet meer herinneren. Hij vraagt asiel aan. Wat hij niet weet is dat hiermee het langste wachten van zijn leven begint, in het asielzoekerscentrum, een wachtkamer die hij deelt met vijfhonderd anderen. Intussen bestudeert Semmier het land waarvan hij misschien ooit deel mag uitmaken, maar ook al verblijft hij er nu, hij blijft een buitenstaander. Hoe ik talent voor het leven kreeg is een roman over mensen die zijn onderworpen aan wetten en regels. Allemaal wachten ze, vaak jarenlang, tot hun leven opnieuw kan beginnen, en dat doen ze op hun eigen manier – de een al wat lijdzamer dan de ander.

‘”Het AZC,” schrijft Al Galidi, “is een graf waarin de tijd van een paar honderd mensen begraven ligt.” Voor dat graf richtte hij een aangrijpend monument op, dat tegelijk een aanklacht en een spiegel is. 

Alle politici die de afgelopen tijd de cultuursector in de marge hebben weggedrukt door het als niet essentieel te beschouwden zouden het boek Waarom gelukkig zijn als je normaal kunt zijn? van Jeanette Winterson moeten lezen. Ik citeer: Boeken zijn voor mij een thuis. Boeken creëren geen thuis- ze zijn een thuis in de zin dat je, net als je met een deur doet, een boek opent en naar binnen gaat. Het lijkt nu zo makkelijk om bibliotheken op te doeken -voornamelijk door alle boeken weg te halen en te zeggen dat dat boeken en bibliotheken niet relevant zijn voor het leven van mensen. Er wordt veel gepraat over sociale desintegratie en vervreemding, maar hoe zou het anders kunnen als door onze ideeën over vooruitgang de centra worden verwijderd die zoveel hebben gedaan om mensen bij elkaar te houden. De bibliotheek was mijn deur naar elders.

En verder in het boek..De Openbare bibliotheek van Accrington had van de meeste boeken wel een exemplaar. Ik heb sinds ik met pensioen ben veel boeken gereserveerd bij de bibliotheek waar ik soms wel een half jaar op moest wachten. Minder boeken, langere uitleentijden, noem het maar op waarom dit het geval is. Ook moet ik steeds vaker geld bijbetalen omdat het boek van elders moet komen. Zo zit ik al een een half jaar te wachten op het boek van Jerker Spits Jacht op de barnsteenkamer. Een collega van vroeger had me dit aangeraden en het onderwerp sprak me aan.

De communisten en de nazi’s zaten er achteraan, de Stasi maakte er decennialang jacht op, en het is misschien wel het grootste vermiste kunstwerk uit de geschiedenis: de barnsteenkamer. In de achttiende eeuw liet Frederik I van Pruisen een kabinet van kostbaar barnsteen bouwen. Zijn zoon schonk het aan tsaar Peter de Grote, waarna het meer dan twee eeuwen bezoekers van het tsarenrijk bleef verbazen. Na 1945 verdween de kamer spoorloos. Hoe kon dit kunstwerk zomaar in rook opgaan? Jacht op de barnsteenkamer gaat over de hoop en illusies van schatjagers en hun liefde voor kunst. Jerker Spits vertelt over hun speurtochten, die zich afspelen tegen het decor van de twintigste eeuw: de Russische Revolutie, de opkomst van het Derde Rijk, de Duitse deling en de Val van de Muur. En passant behandelt Spits alles wat er over barnsteen te vertellen valt.

Nog even over het boek van Winterson. Je kunt er uit blijven citeren zo bijzonder is dit boek. Haar moeder, een godsdienstwaanzinnige las wel boeken uit de bibliotheek (Chandler bijvoorbeeld) en kende de Bijbel uit haar hoofd. “We mochten geen boeken hebben, maar we leefden in een wereld van het geschreven woord. Mevrouw Winterson schreef vermaningen op en plakte die door het hele huis. Boven het gasfornuis stond op een broodwikkel: de mens leeft niet bij brood alleen. Aan het einde van het boek als ze een vergelijking maakt tussen haar biologische moeder en mevrouw Winterson zegt ze dat ze het heel vervelend vind als Ann (haar biologische moeder) mevrouw Winterson bekritiseerd. Ze was een monster, maar ze was mijn monster. En ze realiseer zich heel goed dat ze schrijfster is geworden omdat ze is opgevoed door een vrouw die haar beperkingen had maar haar qua taal rijkdom veel heeft meegegeven.

En als laatste nog even een Netflix tip. A call to spy. Twee vrouwen die voor Churchill gaan spioneren voor Churchill in de Tweede Wereldoorlog. Een waargebeurde gefictionaliseerde film.

Onze maatschappij gaat eindelijk weer open op 25 september (afgezien van een paar sectoren als het OV), Denemarken is al weer helemaal van het slot, India gooit zijn grenzen ook eind september open en nu maar hopen dat het vaccineren in armere landen een beetje opschiet. Alles voelt al weer een stuk normaler, ook omdat mijn zangessen van het koor weer zijn begonnen. En….Ik heb afgelopen weekend vier dagen Dubrovnik geboekt met mijn twee zonen. Mijn eerste reis na mijn pensionering was naar Kroatië, naar het landhuis in de baai van Zaton net buiten Dubrovnik, van vrienden van mijn zus die in de jaren 90 naar Nederland waren gevlucht vanwege de oorlog. Wat een prachtig land met een schitterende kust, romantische eilanden als Lokrun (waar Game of thrones is opgenomen) en een mooi binnenland met kastelen, “chinese muur” (Ston) en niet te vergeten het Plitvicer merengebied, waar ik vakantie hield voordat mijn carrière als bibliothecaris begon. Ik begon mijn werkzame leven op vakantie in Joegoslavië en eindigde mijn werkzame leven in hetzelfde land dat nu Kroatië heette.

Toen ik in de jaren tachtig Spaans studeerde kwam ik een studente tegen die vanuit Bosnië met haar ouders naar Zweden was vertrokken omdat haar ouders er van overtuigd waren dat er op de Balkan nog eens een verschrikkelijke oorlog uit zou breken. Joegoslavië bestaat niet Agnes, dat is een idee, wij zijn Bosniërs, kroaten, Serviërs, en we hebben allemaal nog een appeltje te schillen met elkaar. Ik heb vaak aan haar moeten denken toen die voorspelde oorlog uitbrak. Tito heeft de boel een tijd op de rails weten te houden maar onder de oppervlakte broeide er van alles.

Als je wilt weten hoe die grenzen de afgelopen paar honderd jaar in Europa steeds weer veranderden en wat dat voor spanningen dat opleverde moet het fantastische boek van Caroline de Gruyter Beter wordt het niet, een reis door de Europese unie en het Habsburgse reis. Er zijn van die boeken waardoor je je na lezing een stuk intelligenter voelt en dat is met dit boek het geval. Al die inspanningen van de Gruyter, die research, ze je laat je er royaal in delen. En ik heb het al eens eerder gezegd, echt geschiedenisboeken schrijven zonder dat het een moment saai wordt is een uitzondering (Russell Shorto bijvoorbeeld). Je hebt een veel beter beeld van de hedendaagse politiek en bent een overtuigd Europeaan geworden na lezing. Maar vooral het beeld van een ongelooflijke smeltkroes waarin de natiestaat nog niet bestond en mensen ook echt Habsburgers waren, een rijk dat zich uitstrekte van Kroatië tot Bohemen. Voor alles wilde de Habsburgers de vrede bewaren tussen al die verschillende volken en dat lukte honderden jaren lang totdat uiteindelijk de Eerste Wereldoorlog een einde maakte aan het Rijk.

Europeanen klagen graag dat de Europese Unie zo verdeeld is, zo traag en zo zwak. Maar geloof het of niet, het Habsburgse Rijk was net zo. Tijdrekken, conflicten vermijden, permanent hervormen en lelijke compromissen sluiten waren hoekstenen van het Habsburgse bestuur. Met fortwursteln, doormodderen, gaven de keizers vele volkeren, talen en culturen een dak boven het hoofd – en dat maar liefst zeshonderd jaar lang. Daar kan de EU, die al even multinationaal is, nog iets van leren. Kan het zijn dat de grootste Europese zwaktes tegelijkertijd een kracht zijn? En dat Europa per definitie alles half doet, en nooit af is?

‘Wenen? Brussel? Caroline de Gruyter sleept ons mee in een fascinerende zoektocht door Europa. Vol vergeten verhalen, tegelijk razend actueel. Zo schrijf je geschiedenis!’ – Geert Mak

Na dit boek schakel ik weer even over op iets totaal anders, Jeanette Winterson, Waarom gelukkig zijn als je normaal kunt zijn. Een boek dat al heel lang op mijn radar stond vanwege het thema, de zoektocht van een geadopteerde vrouw naar haar biologische moeder. Die mag ik natuurlijk niet overslaan. Winterson werd beroemd met het boek Sinaasappels zijn niet de enige vruchten waarin ze schrijft over haar jeugd met een fundamentalistische adoptiemoeder Geweldig boek dat ik ook lang geleden heb gelezen.

We waren allemaal enthousiast over het boek van Nico Dros Willem die Madoc maakte. Er waren wat bedenkingen over de moderne geest van Dros die te veel werden geprojecteerd op de hoofdpersoon. We kregen een interessante discussie over religie in ons eigen leven. Het boek had overlappingen met het recente boek van Robert Anker In de wereld. De volgende boekenclub is 5 november bij Bram, we gaan verschillende boeken van W.F.Hermans lezen. Nooit meer slapen, Onder professoren en Ik heb altijd gelijk. Hermans zou dit jaar honderd zijn geworden en krijgt deze weken veel aandacht in de media. Mijn leven is door Hermans beïnvloed doordat ik geografie ging studeren omdat ik het boek Nooit meer slapen en een 10 voor mijn werkstuk aardrijkskunde had op mijn eindexamen. Ik ging na mijn eindexamen op bezoek bij een vriend in Noorwegen en dat heeft waarschijnlijk ook wel meegeholpen. En ik geloof dat ik trouwens niet de enige was die geïnspireerd werden door het boek. Bram tipte nog een ander boek van Nico Dros, De sprekende slang, Een kleine geschiedenis van laaglands fundamentalisme (over de strijd tussen rekkelijken en preciezen in Oosterend op texel). Dat wil ik zeker nog eens lezen.

Overal ter wereld strijden gelovigen met elkaar over de zuiverheid van hun religie. Vandaag de dag denken Nederlanders graag dat religieuze fundamentalisten vooral in andere culturen of verre werelddelen met elkaar overhoop liggen. Toch is het nog niet zo lang geleden dat dergelijke conflicten zich ook in ons eigen land afspeelden.
De gereformeerde synode van Assen sprak in 1926 het laatste woord over de uitleg van een passage in het bijbelboek Genesis. Was de slang die Eva tot de erfzonde verleidde een reptiel met een vleiend spraakvermogen? Of moest men het dier opvatten als een zinnebeeld van de duivel? Het ging hier om een heuse slang, oordeelde de synode, en wie een andere uitleg voorstond maakte zich schuldig aan Schriftaanranding. Deze uitspraak zou de bron worden van een kerkelijk conflict dat links en rechts in ons land oplaaide en jarenlang de gemoederen beheerste. Dit boek gaat over de ingrijpende gevolgen van Assen voor het Texelse vissersdorp Oosterend, ook wel bekend als het kleine Jeruzalem van het noorden. De later beroemd geworden dominee, J. J. Buskes, werd er ongewild het middelpunt van een felle geloofstwist. Een kerkscheuring was het gevolg en een kwart eeuw lang zouden twee gereformeerde kampen in vijandschap leven.

Schrijver en historicus Nico Dros (1956) schildert dit dorpsdrama in al zijn facetten aan de hand van verklaringen die betrokkenen eerder aflegden. Maar hij doet meer. Hij reconstrueert de geschiedenis van Oosterend sinds de Reformatie en laat zien dat er door de eeuwen heen, onder uiteenlopende noemers, een terugkerende strijd oplaaide tussen absolute en verlichte calvinisten, tussen rekkelijken en preciezen. De sprekende slang is een levendig boek over bijbeldrift, geloofsijver en andere protestantse hartstochten in een dorp. En het is een verhaal over het leed dat ontstaat wanneer gelovigen in zwijmelwijn gedrenkt raken.

Andere boeken die langs kwamen. Claudio Magris Gekromde tijd in Krems (filosofisch boek over tijd), Toine Heijmans Zuurstofschuld (een klimboek), Maxime Rovere Spinozaland, de ontdekking van de vrijheid Amsterdam 1677, Carel van de Schaik en kai Michel Het oerboek van de mens, de evolutie en de bijbel, Irvin D. Yalom Dichter bij het einde , terug naar het begin, memoires van een psychiater en Matthias M.R. Declercq, De ontdekking van Urk. Vooral in dat laatste boek had ik heel veel zin.

De Belgische schrijver en journalist Matthias M.R. Declercq werd in 2009 een dag naar Urk gestuurd om verslag te doen van een moordzaak. Het dorp fascineerde hem zo, dat hij tien jaar later besluit op het voormalige eiland te gaan wonen, om te doen wat indertijd niet is gelukt: doordringen tot de kern van deze voor de buitenwereld zo onbekende gemeenschap.
Declercq woont als vreemdeling in het hart van het dorp en gaat mee vissen, bidden en drinken. Stap voor stap openbaart zich de werkelijkheid. Declercq observeert een minzaam en godvrezend volk, maar ontdekt ook een schimmige en tragische wereld, met jeugdige baldadigheid, visfraude en drugs. Een wereld waarin niks is wat het lijkt.
Declercq is er in deze persoonlijke queeste in geslaagd de identiteit bloot te leggen van ‘s lands schijnbaar meest gesloten en onbegrepen gemeenschap.

Naar aanleiding van het boek van Toine Heijmans werden een paar tips gegeven voor spannende klimdocumentaires op Netflix, Touching the void (vertaling Over de rand) van Joe Simpson en The dawn wall. Als je daar niet genoeg van kunt krijgen google je “the 19 best climbing documentaries on Netflix”.

Gjalt kwam nog met de mededeling dat hij eindelijk Reis naar het einde van de nacht van Celine had gelezen (geen vrolijk mensbeeld, maar dat is een eufemisme) en hij had ook nog genoten van Isabel Allende Bloemblad van zee (heb ik gek genoeg nooit in mijn kisten zitten, wel al die andere boeken van Allende) . Van Kazuo Ishiguro’s Clara en de zon had hij minder genoten.

Isabel Allende op haar best.’ NRC Handelsblad Aan het eind van de gruwelijke Spaanse Burgeroorlog wordt de jonge arts Víctor Dalmau samen met zijn vriendin, de pianiste Roser Bruguera, gedwongen om Barcelona te verlaten en te vluchten naar Frankrijk. Met nog tweeduizend andere Spaanse vluchtelingen gaan ze aan boord van de Winnipeg, een schip dat is gecharterd door de Chileense dichter en consul Pablo Neruda, op weg naar Chili. Tot hun grote verrassing worden ze ontvangen als helden in hun nieuwe thuisland – dat ‘langgerekte bloemblad van zee’, in de woorden van Neruda. Ze bouwen er een nieuw leven op en worden volwaardige Chilenen. Maar in 1973 gebeurt het onvoorstelbare: er breekt een dictatuur uit en weer moeten Víctor en Roser huis en haard verlaten.’Bloemblad van zee’ is een reis door de twintigste eeuw aan de hand van onvergetelijke personages. Ze ontdekken dat een mens steeds weer aan een nieuw leven kan beginnen. Een prachtige historische roman over ballingschap en liefde.

Cor kwam nog wat met titels naar aanleiding van zijn onderzoek naar het brein. The hidden spring; a jouney to the source of Conciousness van Mark Solms , Being you van Anil Seth, een boek dat vast en zeker vertaald gaat worden en Karl Friston, Priciples of brain Dynamic. Volgens Cor is de neurowetenschap in een stroomversnelling.

Even een vraagje; aan wie leende Bram Wolfstijd van Harald Jahner uit?

Dit weekend weer verder gegaan met de ontdekking van Noord-Holland. Dit keer naar het landgoed Beeckestijn in Velsen. Wat een openbaring. Veel groter dan wat je zou verwachten en heel gevarieerd met verschillende soorten bossen. Ik begreep dat dat het unieke is van Beeckestijn, er zijn bossen en tuinen naar Engels ontwerp en Frans ontwerp. We zijn vast van plan om dit landgoed nog een keer te bezoeken. Het lijkt me vooral in de zomer een heerlijke koele plak om te wandelen. En dat was natuurlijk precies de bedoeling van de regenten die de stad Amsterdam in de zomer ontvluchtten om lekker buiten te zijn.

Rond het huis Beeckestijn liggen de geometrische aangelegde tuinen, die in oorsprong nog dateren uit de zeventiende eeuw. Aansluitend is in de achttiende eeuw een romantische landschapstuin aangelegd. Samen vormen ze één van de belangrijkste historische tuinen van ons land. De tuinen en het park zijn iedere dag vrij toegankelijk.

Beeckestijn is een prachtige historische buitenplaats, die in de 18 de eeuw aan de duinrand in Kennemerland is gesticht als zomerverblijf van Amsterdamse regenten. Huis Beeckestijn sinds juni 2019 ingericht als ‘Museumhuis Verdieping’ van Hendrick de Keyser. In de vertrekken beleef je hoe het was om rond 1717 in het huis te wonen. Het huis is open van vrij t/m zo van 11.00 – 16.00.

Na het lezen van Jonathan Franzen’s Vrijheid dat ik de behoefte om even een korte leespauze in te lassen. Dat heb ik wel vaker als ik zo’n dik en heftig boek heb gelezen. Voor vandaag heb ik in de trein het heerlijke boek van Herman Hesse Zinnig, Eigenzinnig. Vorige week vond ik in de kist nog een titeltje van Hesse die ik niet gelezen had Gertrud. Die kan ook mooi in de tas voor treinreizen vanwege het handige formaat.

Ik las net ook een recensie van het nieuwste boek van Jeanette Winterson en kwam toen de titel van een ouder boek tegen wat ik nog eens wilde lezen, Waarom gelukkig zijn als je normaal kunt zijn. Dit thema is vooral voor mij interessant omdat zij in dit boek op zoek gaat naar haar biologische moeder (ze was geadopteerd) en wat dat met haar doet. Ik heb het boek net gereserveerd in de bibliotheek en zal verslag doen als ik het gelezen heb.

Ik heb net met ene vriend het restant van de boekenverkoop vorige week zondag naar mijn winkeltje van de Dorcas gebracht. Het waren er toch wel heel veel, zes grote zakken en ook nog vier zakken in de papierbak en drie weer terug op zolder voor de volgende markt. Beetje teleurstellend. Vandaag wel een hele blije buurman waar ik een boekje over een of andere Groningse molen in de bus had gedaan (hij heeft een hele grote boekcollectie over molens). En mijn andere buurman was blij met een nieuwe Leonard de Vries die hij verzamelt. Wat een opwindende tekeningen stonden daarin. Qua porno wisten de vorige generaties er ook wel raad mee…..

Wat lezen mensen berichten op internet toch slecht. De boekenmarkt die ik gisteren organiseerde kreeg constant aanloop van mensen die andere dingen verwachtte dan boeken en die dachten dat de hele buurt mee zou doen. Het was een experiment om te kijken of ik over 5 weken een tweede markt zou organiseren voor kleding en schoenen. Daar moet ik heel diep over nadenken. Er zijn maar zo´n 25 bezoekers geweest en ik denk dat dat alles te maken heeft met het feit dat het om een garage-sail ging en de weerberichten heel slecht waren. De mensen die kwamen bleven lang en kochten veel wat de dag toch nog succesvol maakte. Het was erg gezellig, mensen konden koffie krijgen en dat is toch voor veel mensen de rede dat die straatrommelmarkten zo populair zijn. Het grappige is dat ik er zelf toch ook weer een aantal boeken uit heb gehaald. Vorige week heb ik er bijvoorbeeld al het deeltje privédomein Zinnig eigenzinnig van Herman Hesse uitgehaald. Ook omdat ik recentelijk diverse citaten van Hesse tegenkwam in het boek Dagboek van een boekverkoper van Shaun Bethell.

Hesse is een tijdje werkzaam geweest in een antiquariaat en observeerde daar alle klanten die hij daar tegen kwam. Hij deed daar ook verslag van wat niet altijd al te gunstig uitpakte. Maar wat mij afgelopen week het meest trof in het gedeelte dat ik gelezen heb is het hoofdstuk Herinneringen aan Azië. En vooral wat hij schrijft over China. “De eerste en misschien sterkste uiterlijke indruk, dat zijn de Chinezen. Wat het eigenlijk inhoudt een volk te zijn, hoe een groot aantal mensen door ras, geloof, zielsverwantschap en gelijkheid van levensidealen tot EEN lichaam wordt samengebald waarin de enkeling slechts als een afhankelijke en als cel meeleeft zoals iedere afzonderlijke bij in de bijenstaat, dat had ik nog nooit werkelijk meegemaakt. Bij de chinezen zag ik voor de eerste keer de eenheid van een volkswezen zo volkomen heersen dat alle individuele verschijnselen er geheel en al in ondergaan. Bij de Chinezen was er echter van het allerprilste begin af de indruk van een cultuurvolk, een volk dat is gegroeid en zich ontwikkelt heeft in een lange geschiedenis en dat in het bewustzijn van de eigen cultuur niet achteruit, maar naar voren kijkt in een actieve toekomst. ” Wat een opmerkelijke analyse en zo modern. Ik zal bij alles wat ik nu lees over China dit steeds in gedachten hebben. Recentelijk had ik trouwens voor de tweede keer het boek De kunst van het ouder worden van Hesse gelezen. Wat een inspirerend boek. Jammer dat ik niet meer weet aan wie ik het uit heb geleend want af en toe bladeren in dit boek is een genoegen.

De jaren maken hem werkelijk wijs. Hij doorziet steeds beter de knelpunten in zijn leven, hij waardeert meer en meer het dagelijks opkomen van de zon. Bij verlies van kleur en hartstocht geniet hij steeds meer van contouren en profielen. Ouder wordend blijft in hem de jeugd leven. Het ouder worden neemt hij als afscheid mee naar de mooiere wereld na het graf. De thans weer gelezen en geprezen Hesse leert ons de kunst van het ouder worden. Dit voor alle liefhebbers van Hesse verrassende boek is voorzien van foto’s van Hesse’s zoon Martin Hesse.

Ik ga vanmiddag lekker uitrusten van een (ook fysiek) enerverend weekend en hoop ver te komen in Jonathan Franzen’s Vrijheid. En misschien heb ik nog zin om het volgende boek bij de bibliotheek te halen dat al voor me klaar ligt Mephisto van Klaus Mann. Maar ik kan ook nog kiezen voor de nieuwste Lionel Shriver Tot de dood ons scheidt. Maar dat is zo’n zwaar onderwerp dat ik dat nog even voor me uit schuif.

‘Tot de dood ons scheidt’ van Lionel Shriver gaat over echtgenoten Kay en Cyril, allebei gezonde, vitale vijftigers, die een verbond sluiten met elkaar. Onlangs is Kay’s vader na tien jaar tergend langzame aftakeling (eindelijk) aan alzheimer overleden – en zo’n mensonterend einde willen ze zichzelf, elkaar en hun eigen kinderen besparen. Over dertig jaar, op de avond van Kay’s tachtigste verjaardag in maart 2020, zullen ze samen uit het leven stappen. Cyril is huisarts en zorgt dat de benodigde pillen alvast in de koelkast staan, en ze gaan door met hun drukke, leuke levens in de geruststellende wetenschap dat zij het einde ervan netjes hebben geregeld. Naarmate hun gezamenlijke deadline nadert, begint er echter iets te knagen. In een reeks alternatieve scenario’s, allemaal met een onverwachte twist, schetst Shriver allerlei mogelijke, onverwachte gevolgen van het zelfmoordpact van Cyril en Kay. ‘Tot de dood ons scheidt’ is een pageturner waarin we nooit hoeven te treuren om overleden personages, omdat deze in het volgende hoofdstuk weer springlevend terugkeren.

Door de Corona zijn mensen veel meer naar hun eigen omgeving gaan kijken, ook ik. Vorige zomer heb ik overal in Noord-Holland gewandeld, van Den Oever tot Graft-De Rijp, van Edam tot Den Helder. Vorige week ben ik voor het eerst naar Slot Assumburg in Heemskerk geweest en wat een verrassing, het leek wel een klein Versailles. Toen ik jong was fietsten we altijd met hel hele gezin van Zaandijk naar Wijk aan Zee en dan zagen we in de verte altijd het kasteel liggen. Het is nu omgebouwd tot een een soort jeugdherberg, waar je niet al te duur een kamer kunt huren, alleen of met groepen. Er ligt een hele mooie tuin om heen en er is een kruidentuin, een rosarium en een fruitbomengaard en een hofvijver waar je als bezoeker gewoon in kunt lopen. Een leuke tip voor iedereen die leuke tripjes in de omgeving zoekt.

In 1933 kreeg de Assumburg haar bestemming als jeugdherberg. Met uitzondering van een beperkte openstelling tijdens de Open Monumentendagen, is het slot zelf niet openbaar toegankelijk. Naast het slot bevindt zich het natuur- en recreatiepark Assumburg, dat in 2003 is aangelegd. Vanaf 2009 werd de 18e-eeuwse kasteeltuin in originele staat hersteld en in 2011 geopend voor het publiek. Dit monument is op 15 januari 2016 overgedragen aan de Nationale Monumentenorganisatie.

Afgelopen weekend was ik voor het eerst in een jaar weer eens over de grens, ons jaarlijkse uitje met het kunstgroepje naar het kunstdorp Watou in België. De kunst was een grote teleurstelling, er waren weinig schuren, geen Doeviehoeve, nergens uitleg over kunstenaars, de leegte opgevuld met gedichten op katheders maar de sfeer in onze groep was goed, de sfeer in het dorp onveranderd en we hadden een leuk gesprekje met de Mecenas van het festival, eigenaar van hotel/restaurant ‘T Wethuys, die mopperde dat Poperinge 7 kilometer verder jaloers werd op Watou en ook mee wilde doen en het op die manier verpestte. Details kregen we niet te horen, maar het borrelt daar behoorlijk. Wij zijn zondag naar het Lovie Kasteel (nu een instelling voor mensen met een geestelijke beperking) in Poperinge gegaan en ook daar was de kunst matig (Tracey Emin o.a.) maar het landgoed en het kasteel was zeer de moeite waard en het weer was prachtig, maar ik snap de klacht van de man. Iedereen wil een graantje meepikken van het grote succes van Watou, dat dit jaar al weer de 40e editie vierde. Dat had natuurlijk vorig jaar moeten plaatsvinden, maar ook hier trok Corona een streep door de rekening. Er schijnt een werkgroep te komen om te kijken hoe het verder moet met Watou, maar wij zullen waarschijnlijk volgend jaar gewoon weer van de partij zijn.

Onderwijs, gezondheidszorg, industrie, infrastructuur, immigratie, segregatie en democratie: op al deze terreinen zakt het land op de internationale ranglijsten, tot grote zorg van de meeste Amerikanen. Maar over de oplossingen verschillen ze enorm van mening, en de politiek komt er niet uit. Het land lijkt steeds verder in zichzelf verstrikt te raken. Persson reisde het land door om op onderzoek uit te gaan. Van het gespleten Washington tot de Muur bij Mexico. Van de oude industrieën van West Virginia tot de boeren van Wisconsin. En van Charlottesville tot de daklozen van Queens. Overal stelde hij de vraag: hoe nu verder met Amerika? Het resultaat is een fascinerend boek dat kijkt tot ver voorbij Trump, naar de toekomst van het land waarvan zovelen ooit droomden en waar ondanks alles, dankzij de veerkracht van de individuele Amerikanen, nog steeds ruimte is voor optimisme.

Verder heb ik deze week nog een boek uit de bibliotheek gehaald dat mijn aandacht trok in een recensie, het is van Franz Josef Degenhardt met de titel Lont. Dat ligt nu op de stapel….

In ‘Lont’ laat Degenhardt ons zien dat er ook in Duitsland (en wel in andere milieus dan dat van de aristocratische graaf Von Stauffenberg) tenminste een gedeeltelijk bewustzijn van het ware karakter van het nazi-regime bestond en dat een klein aantal arbeiders daaruit concrete conclusies heeft getrokken en daad-werkelijk verzet probeerde te plegen.
‘Lont’ is de eerste roman van de in Duitsland vooral als zanger-componist bekende Franz Josef Degenhardt. Het is de ballade van Fänä Spormann en zijn dertien- en veertienjarige kameraden uit het Ruhrgebied. In de eindfase van de Tweede Wereldoorlog verrichten ze koeriersdiensten, steken de ‘Lont’ in goederenwagons en werken samen met de Ondergrondse. Terwijl hun vaders zijn gesneuveld, omgebracht of in het concentratiekamp zitten, groeien ze op in hun grauwe fabriekswijk, tussen bestorven en onbestorven weduwen, dwangarbeiders, vluchtelingen en verzetsstrijders. Onder de ogen van de nazi’s stelen ze zeshonderd liter wijn en vervoeren ze springstoffen en wapens tot de overlevende vaders weer terugkomen.
‘Lont’ is een opmerkelijke roman over het Duitse verzet tegen de nazi’s, geschreven vanuit het bijzondere perspectief van beginnende pubers die al vroeg volwassen moeten worden. Degenhardt verraste in 1973 vriend en vijand met dit fenomenale boek, dat zeker niet ‘het zoveelste’ oorlogsboek is.

Twee weken geleden stuurde ik een mail naar Atria, Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis, of ik er welkom was om vrijwilligerswerk te doen . Een week later kreeg ik tot mijn verrassing een mail van de informatiespecialist dat ze gaan kijken of ze een project voor me hebben. Vanwege de vakanties ga ik daar begin september heen voor een eerste kennismaking. Daar verheug ik me op. Voor mensen die dat niet wisten. Atria is het voormalige IAV, Internationaal Archief voor de vrouwenbeweging (jammer dat ze weer zo’n vreemde naam hebben aangenomen), het oudste vrouwenarchief ter wereld. Toch wel heel bijzonder. Ik heb even gekeken of mijn boek Tijd van onschuld ook in de collectie (100.000 boeken) was opgenomen en jawel, er was een uitgebreide collectie op het gebied van afstandsmoeders. Misschien kan ik er wel eens een lezing geven want ze organiseren veel lezingen over allerlei vrouwenzaken. Ik ben heel benieuwd wat voor soort project ik kan gaan doen. Wordt vervolgd.

Vorige week had ik in een van de boekenkisten het spiksplinternieuwe boek uit 2021 van Ramsey Nasr De fundamenten. Ik heb het meteen die avond gelezen en vond het een confronterend boek. Natuurlijk spreekt hij de politiek aan op hun verantwoordelijkheden want die moeten de veranderingen die nodig zijn in gang zetten, maar hij doet ook een persoonlijke oproep tot actie en hij is niet de enige. Ik luisterde net naar 1op1 in gesprek met Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde (en oprichter van Urgenda) die mocht komen vertellen wat hij anders zou doen als hij minister zou zijn. Daar zaten veel praktische adviezen bij, zoals het verhogen van de prijzen van vliegtickets. Zouden politici nou ook naar de radio luisteren en daar wat van op steken. Nederland begint op allerlei vlakken achteraan te lopen. Ik hoop echt dat ik het in mijn leven nog mee ga maken. Niet alles kan meer (vrij naar Johan Remkes)

Hoe komen we uit deze crisis? Dat is de vraag die Ramsey Nasr, een van Nederlands meest veelzijdige kunstenaars, zichzelf stelt.
De pandemie legt volgens Nasr bloot wat we lange tijd niet wilden zien: het politieke en economische systeem heeft de fundamenten van onze samenleving aangetast. In een uiterst persoonlijk en tegelijk rationeel betoog ontleedt Nasr de corona- en klimaatcrisis als twee rampen die wezenlijk met elkaar verbonden zijn. Stap voor stap bevraagt hij onze gehele westerse manier van leven. Aan de hand van kunstenaars als Boccaccio, Rilke en Van Gogh houdt Nasr een pleidooi om onze plek op aarde en ons idee van geluk radicaal te herzien, niet als zweverig ideaal, maar puur uit lijfsbehoud.
De fundamenten is daarmee naast een indringende hartenkreet een politieke oproep tot opstand. Tegenover de chaos van deze tijd plaatst Nasr een urgent maar hoopvol geluid voor een land en wereld in crisis. 

Zuiverheid is een grootse, ontzagwekkende roman over identiteit, afstamming, liefde en seksualiteit, maar vooral over geheimen: van de intieme geheimen binnen een familie tot de levensgevaarlijke geheimen van kapitalistische multinationals en de hele westerse maatschappij. Franzens fabelachtige pen en de mythische structuur van zijn nieuwe boek maken Zuiverheid tot de belangrijkste Amerikaanse roman van 2015, die de lezer vele schitterende uren zal bezorgen. Jonathan Franzen is een van de belangrijkste schrijvers van onze tijd.

Ik heb de laatste tijd niet veel gedeeld over mijn Netflix keuzes, maar bij deze dan toch maar weer eens een tip, de Belgische serie De Ridder. Het leven van een jonge beginnende vrouwelijke procureur bij het parket in Gent en haar samenwerking met een vrouwelijke rechercheur. Je krijgt een inkijkje in het reilen en zeilen van het parket, het openbaar ministerie en de politie. Het lijkt me een behoorlijk realistische serie. Ik zit ondertussen al in het derde seizoen en er volgt nog een vierde. Serie staat sinds 2018 op internet. Ik had de tip ook weer van een vriend en ben er blij mee, want ik was ook daar aan voorbij gegaan….

Wat hebben we ze allemaal gemist de afgelopen twee zomers, de straatrommelmarkten. De mensen missen de gezelligheid, de praatjes met elkaar en de vondsten voor weinig geld. In de boekwinkel van Dorcas wordt ik regelmatig aangesproken om toch een markt te organiseren. Omdat onze buurtvereniging dit jaar weer geen rommelmarkt organiseert heb ik nu op eigenterrein, garage en tuin, een boekenmarkt gepland op zondag 22 augustus. Afgelopen dagen ben ik bezig geweest om mijn eigen boekenkasten helemaal op te schonen. En wat is dat toch moeilijk. Ik heb er veel boeken in staan die allemaal belangrijk voor me zijn geweest, maar ik weet dat ik ze niet meer een tweede keer ga lezen. Dus ik haal ze er toch (bijna) allemaal uit. Wat ik nog wil lezen laat ik staan. Als ik kijk naar de boekenkasten van mijn boekclubleden ben ik verbaasd dat ze zo veel hebben staan. Vooral de mannen hebben gigantische collecties, hele bibliotheken vol met gelezen (en niet gelezen) boeken. Ik heb op de groepsapp een oproep gedaan om boeken die ze wel kwijt willen de komende weken in te leveren. Ik heb de markt op de sites straatrommelmarkten.nl en meukisleuk.nl gezet en hoop maar dat al mijn werk niet voor niks is geweest. En als het wel een succes wordt organiseer ik de tweede markt met kleding en schoenen een maand later in september. Mijn zolder begint langzamerhand weer behoorlijk vol te raken omdat iedereen, familie en vrienden, zijn overtollige spullen bij mij dropt.

Ik heb de afgelopen week met heel veel plezier het boek van Nico Dros, Willen die Madoc maakte, gelezen. Een schelmenroman op zeer hoog niveau. En ik heb al weer verschillende boeken klaar liggen. Roy Jacobsen, De onzichtbaren en Ronan Farrow, Catch & Kill. Dat laatste boek had ik bijna gekocht vorig jaar, maar ze hadden het niet op voorraad en moest besteld worden, toen heb ik het laten zitten. Ik heb al eerder in een eerder blog geschreven dat ik al mijn goede doelen momenteel concentreer op onafhankelijke journalistiek, zoals Follow the money, De Groene Amsterdammer en ik ben van plan met de opbrengst van de boekenmarkt een donatie te doen aan Bellingcat. Ik heb echt een zwak voor moedige journalisten (Peter R. De Vries) die vaak hun leven op het spel zetten om bepaalde zaken aan de oppervalkte te brengen. Dat zal te maken hebben met het feit dat ik zelf af en toe onderdruk werd gezet in de tijd dat ik blogs over mijn werk schreef tussen 2007 en 2017. Ik moest iets ondertekenen (was illegaal!! hoorde ik later van een bekende journalist) en mocht geen kritische kanttekeningen maken bij de grote omslag (winkelconcept) die de bibliotheken maakte in 2008. Ik had vorige week ook nog het boek van Roberto Saviano, Gomorra in mijn handen. Die heeft ook een hoge prijs betaald voor zijn boek, hij leeft sinds het boek undercover. En wat een geweldig boek dat Gomorra. Saviano schreef de afgelopen zaterdag een kritisch artikel in de NRC over Nederland als het rottende hart van Europa met ons financiële systeem. Ik vond het een schokkende artikel en hoop dat heel veel politici, vooral Marc Rutte zich vreselijk gaan schamen dat het zo ver gekomen is met ons land. Ik heb ook het boek van Peter R. De Vries, Een moord kost meer levens gelezen en was er zeer van onder de indruk.

Op een eiland vlak voor de adembenemende kust van Noorwegen groeit Ingrid Barrøy op. Het ruwe eilandleven verloopt volgens zijn eigen wetten, met zware winters en heldere zomers. Een leven dat, net als het landschap zelf, van een grootse, broze schoonheid is, met in de verte de rest van de wereld. Ingrids vader droomt ervan een kade te bouwen die hen verbindt met het vasteland, maar zo dicht bij de rest van de wereld zijn blijft niet zonder gevolgen. Haar moeder heeft haar eigen dromen: meer kinderen, een kleiner eiland, een ander leven. En er blijft altijd één vraag die Ingrid haar nooit mag stellen. Wanneer Ingrid oud genoeg is, wordt ze naar het vasteland gestuurd om voor een van de rijke families aan de kust te werken. Maar dan gebeurt er iets tragisch en moet ze noodgedwongen terugkeren naar de plek die ze dacht achter zich gelaten te hebben

Tijdens een routine-onderzoek komt Ronan Farrow een verhaal op het spoor waar alleen nog maar over wordt gefluisterd. Harvey Weinstein, een van Hollywoods beroemdste producers is een seksueel roofdier, beschermd door angst, zijn rijkdom, en een samenzwering van stilte. Terwijl Farrow dieper in de zaak duikt, raakt hij in het vizier van allerlei schimmige personen – van dure advocaten tot getrainde spionnen – die een intimidatie-campagne tegen hem beginnen. Ze dreigen zijn carrière om zeep te helpen, achtervolgen hem overal, en proberen een misbruikverhaal uit zijn eigen familie tegen hem te gebruiken. Een spoor van aanwijzingen onthult corruptie en doofpotaffaires van Hollywood tot Washington, en ver daarbuiten.

Een moord kost meer levens is een absolute true crime klassieker! Lezers schreven: ‘Een uitstekend gedocumenteerd boek. Zulke verhalen moeten geschreven worden’ ‘Het verhaal slurpt je werkelijk vanaf de allereerste bladzijde op!’ ‘Zeer goed geschreven! Wanneer je erin begint wil je niet meer stoppen’ Peter R. de Vries (1956),

Van de week zat ik op radio 1 naar een interview te luisteren met Kaouthar Demoni, een Tunesische feministe die in Nederland directeur (CEO) is van Atria, Institute of Gender Equality & Woman’s History. Ik was haar al eerder tegen gekomen in een artikel in de Volkskrant (https://www.volkskrant.nl/mensen/de-laatste-stuiptrekkingen-van-het-patriarchaat-de-laatste-loodjes-wegen-het-zwaarst~b000270c/) en was van haar onder de indruk. Wat een powervrouw, die laat zich door niemand de wet voorschrijven. Haar voornaamste inbreng in het debat is dat ieder mens vrouwelijke en mannelijke kanten heeft en dat iedereen die zou moeten onderkennen. De wereld zou er zoveel gelukkiger van worden, dat is ook mijn vast overtuiging. Ik kan me van mijn jeugd herinneren dat ik liever een jongen wilde zijn omdat ik dan geen hindernissen zou ondervinden in mijn leven. Alles was in de jaren vijftig nog gericht op patriarchale structuren. Ik had het geluk dat ik verlichte ouders had die hun dochters ook naar middelbare school stuurden (en in de jaren 60 ook minder rijke kinderen naar de middelbare school konden), maar ik weet van veel nichtjes dat die gewoon naar de huishoudschool gingen. Ik voel me bevoorrecht dat ik een opleiding en een carrière heb kunnen maken en evenals mijn behoefte om onafhankelijk te zijn. Ik ben vaak aangekeken door vrouwen op het feit dat ik volledig werkte als alleenstaande moeder, maar ik heb niet de indruk gekregen dat het mijn kinderen heel erg geschaad heeft. Integendeel, mijn jongste zoon zegt dat hij pertinent een vrouw wil die financieel onafhankelijk is van hem. Voor Kaouthar Demoni was Europa het paradijs maar ze kwam er achter dat ook hier nog diep gewortelde patriarchale structuren de overhand hebben. Het is inderdaad beter geworden dan in mijn jeugd, maar nog steeds bungelt Nederland onderaan als het gaat om arbeidsparticipatie en dat terwijl de helft van de huwelijken eindigt in een scheiding. Ik heb me meteen na het interview gemeld op de website als vrijwilliger voor de grote bibliotheek die ze hebben. Ik heb geen idee of ze daar op in gaan en ik moet natuurlijk heen en weer naar Amsterdam (ze zitten op de Vijzelstraat) maar ik heb na vier jaar boekenkisten uitpakken zin in een inhoudelijke uitdaging. Jullie horen of er een reactie komt.

Over vrouwen gesproken, ik las de afgelopen week een boek over een vrouw die in diezelfde jaren zestig waarin ik opgroeide als tiener een bom liet ontploffen in Nederland. Ik had het boek van Danielle Hooghiemstra Om de liefde, voor de troon, het dynastieke avontuur van prinses Irene en prins Carlos Hugo, geleend voor mijn oude vriend, de stads-archivaris, maar toen ik er zelf eenmaal in begon kon ik niet meer stoppen. Dat heeft natuurlijk ook te maken met het feit dat ik de geschiedenis van Spanje redelijk ken en heb gevold door mijn studie Spaans, maar vooral de strijd van die oude vorstenhuizen om de macht die overal aan het instorten was is interessant, de strijd van de katholieken en protestanten, de ingewikkelde positie van het koningshuis in de politieke arena en de tweedeling in het gezin van Bernhard en Juliana. Heerlijk kritisch boek, ik wilde onmiddellijk republikein worden na het lezen er van.

Mede op basis van nooit eerder ontsloten archiefmateriaal uit Nederland en Spanje, beschrijft Daniela Hooghiemstra hun hoop, hun liefde, hun ambitie en, uiteindelijk, de radicale modernisering van hun ideaal. De familie van Carlos Hugo speelde eeuwenlang een hoofdrol in de Europese geschiedenis. Op meesterlijke wijze beschrijft Hooghiemstra hoe revoluties en snelle veranderingen in Europa aan die macht een einde maakten en hoe zij van bestuurders in marionetten veranderden. Nooit eerder werden de achtergronden van wat in Nederland de ‘affaire Irene’ is gaan heten, zo onthullend en verhelderend beschreven.

Na dit boek kreeg ik het nieuwe boek voor de boekenclub in handen (ik had een e-book versie maar ik heb zo veel liever een boek); Nico Dros, Willem die Madoc Maakte. De Nederlandse Umberto Eco wordt hij al genoemd en inderdaad, ik zat er meteen lekker in. je moet enige moeite doen, maar dat is het dubbel en dwars waard.

Na een storm in het jaar 1196 halen kustvissers een kleuter uit de branding. Die blijkt de enige overlevende van een schipbreuk te zijn. De jongen, vermoedelijk een koningskind, brengt zijn jeugdjaren door in een klooster nabij Brugge. Dat ontvlucht hij om zijn familie terug te vinden. Onder de naam Madoc leidt hij een leven als ridder en vecht duels op leven en dood uit, een leven waarin liefde evengoed een hoofdrol speelt. Jarenlang is hij de rechterhand van de legendarische graaf Hincmar. In Parijs ontpopt hij zich tot agnost, vrijdenker en schrijver. Maar als de Inquisitie actief wordt krijgen de ketterjagers ook Madoc in het vizier. In 2017 ontdekt een Vlaamse mediëvist een verzamelhandschrift uit de dertiende eeuw. Hij raakt ervan overtuigd dat dit eigenhandig werd geschreven door Willem, dichter van het fameuze Van den Vos Reynaerde en het mysterieuze boek Madoc. Hoe houden deze teksten verband met het levensverhaal van de veelzijdige middeleeuwse schrijver? In een roman die tegelijk bloedstollend en intellectueel uitdagend is en waarin de Middeleeuwen in alle kleur oprijzen, speelt Nico Dros een vernuftig spel met de vermeende geschiedenis van de raadselachtigste middeleeuwer: Madoc.