Toen ik in de jaren tachtig bij de telefonische inlichtingendienst van de bibliotheken begon was er nog geen internet. We hadden een kast met tweehonderd naslagwerken die onmisbaar waren om correcte informatie te geven. Naslagwerken die een status hadden die nu amper meer bestaat (wat vertrouwen we nog??). Een van die boeken was de Kalender der wereldgeschiedenis; feiten en data van Dr. Karl Ploetz (1961). Van de week haalde ik hem voor het eerst uit de kisten en ik kon het niet laten om hem mee te nemen en hem weer eens ouderwets door te bladeren. Wat heerlijk om niet gestoord te worden door allerlei onnodige rimram als advertenties en suggesties waar je niets aan hebt.

Ik heb net van de week het boek van Russell Shorto over de Amerikaanse vrijheidsoorlog uitgelezen en ga nu eens kijken hoe dat vorm heeft gekregen in de Ploetz. Wat een overzichtelijk, kernachtig geheel, alle data kloppen. George Washington, die een belangrijke rol speelt in deze oorlog en later de eerste president van Amerika zal worden  staat trouwens op de voorpagina van het boekje. En het is op boekwinkeltjes. nl nog steeds te koop. De Plakkaat van Verlatinghe (1581 het volk heeft recht van opstand als de koning zijn plichten aan het volk niet nakomt))  staat niet in het register en ook de Unie van Utrecht (1579) niet. Terwijl dit toch de inspiratie was voor alle vrijheidsoorlogen die daarop volgden, o.a. die van Amerika. Nou ja, die Ploetz was een Duitser, dus die heeft dit boekje geschreven met Duitsland als uitgangspunt. Toch vind ik het vreemd. Maar ik houd het boekje. Uit sentimentele redenen, en ook om af en toe even wat op te zoeken, lekker ouderwets.

Palmyra heeft voor mij een magische klank. Ik was er in 2009  op een rondreis door Syrië en was diep onder de indruk van de ruïnes die er nog waren overgebleven.  Als ik dan een boek voorbij zie komen met de titel De dwaas van Palmyra van Jan van Aken denk ik dat ik dat dat boek meteen moet gaan lezen. Ik ben er niet aan toe gekomen. Omdat Jan van Aken wordt geroemd in een artikel over het nieuwe boek van Michael Bulnes Reconquista en we het boek De dwaas van Palmyra hebben staan in onze winkel, ben ik er afgelopen week aan begonnen tijdens mijn wekelijks treinreis. Het greep me niet.

Na vijftige bladzijden heb ik het boek weggelegd. Het is een reisverhaal waarin de gebeurtenissen aan te veel elkaar worden geregen (saai!!). Omdat het mysterie van de reiziger die de hoofdpersoon Damis steeds achtervolgd meteen wordt onthuld haalt dat ook des spanning weg uit het verhaal. Damis maakt een reis om wijsheid te vergaren (rond de eerste periode na de jaartelling) en hij wordt voor dat doel leerling van de beroemde filosoof Appolonius. Je ziet de constructie van het boek overal doorheen schemeren. Van Aken die zich verdiept in filosofie en dat ophangt aan een hoofdpersoon uit lang vervlogen tijden om het eeuwige verlangen naar wijsheid te symboliseren. Nee, laat maar. Misschien moet ik het nieuwe boek van Jan van Aken De ommegang proberen. Ook een hoofdpersoon die een reis maakt om wijsheid te verkrijgen, speelt rond 1420. Wie weet.

We kennen als lezers allemaal dat gevoel van leegte als we even geen boeken in huis hebben die ons bevallen. Het is het allemaal net niet. We gaan meteen weer naarstig op zoek. Van de week had ik geluk, twee topboeken in huis waar ik weer even een paar weken mee vooruit kan. Maandag vond ik tijdens het uitpakken van de kisten al het boek van Geert Mak over de familie Six. De levens van Jan Six, een familiegeschiedenis. Ik was er net in begonnen toen ik een melding kreeg dat mijn gereserveerde boek van Russell Shorto, Lied der revolutie, geschiedenis van de Amerikaanse vrijheid binnen is. Deze week kan ik daar met twee treinreizen (ruim 4 uur) al flink in opschieten.

Wat een feest die Shorto. De hele Amerikaanse geschiedenis is zo nauw verweven met de Europese geschiedenis, dat het een feest van herkenning is. Het wemelt ook van de Nederlandse kolonisten/emigranten die een rol spelen in het boek. Ook dit keer knoopt Shorto de geschiedenis aan de levens van zes personen. Het is een prestatie wat hij van de levens aan research naar boven heeft weten te halen. Het eerste gedeelte gaat over Engelse expansiedrift tegenover de Franse koloniale aspiraties. Hier begint de strijd tussen twee landen die elkaar tot op de dag van vandaag niet vertrouwen. Vandaag twee uur in de trein, ik kan me nu al verheugen op twee uur leesplezier.

Gisteren heb ik goede vrienden geholpen met hun verhuizing. Dat is voor degene die verhuist meestal behoorlijk stressvol maar voor de helpers vaak een gezellig dagje waar ze een tevreden gevoel aan over houden omdat ze iemand uit de brand helpen. Gideon Rottier, de hoofdpersoon uit het boek Zuivering van Tom Lanoye, haalt ook veel voldoening uit zijn baan bij het bedrijf Extreme Cleansing. Een bedrijf dat panden schoonmaakt na brand, overstroming en zelfmoord. Gideon is een intellectueel maar kan nergens aarden (einzelganger met een spraakgebrek) en komt juist door dit soort omstandigheden bij dit bedrijf terecht. Iedereen is blij als het smerige werk gedaan wordt. Ik moest meteen denken aan het fantastische boek van Rutger Bregman en Jesse Frederik. Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers. De maatschappij bepaalt aan welke beroepen we de meeste waarde hechten, terwijl we echt niet zonder vuilnismannen kunnen. Ik moest ook denken aan het gedicht Roeping van Gerard Reve 

ROEPING

Zuster Immaculata die al vier en dertig jaar
verlamde oude mensen wast, in bed verschoont,
en eten voert,
zal nooit haar naam vermeld zien.
Maar elke ongewassen aap die met een bord: dat hij
vóór dit, of tegen dat is, het verkeer verspert,
ziet ‘s avonds reeds zijn smoel op de tee vee.
Toch goed dat er een God is.

Schrijver: Gerard Reve, 01-03-2015

Gideon Rottier uit Zuivering haalt uit de rommel de kostbare boeken, waar de anderen niet naar omkijken. “Met elk nieuw meesterwerk voelde ik mij des te meer opgenomen in een groots verbond van tientallen, soms honderden generaties aan verstokte lezers die door de eeuwen heen de herinnering aan onschatbare teksten levendig hadden gehouden. Van nu af aan vormde ik met hen een verborgen genootschap, tot meerdere eer en glorie der voortreffelijke letteren. Ik had eindelijk een familie gevonden. En die familie raakte nooit uitverteld.” Dat spreekt mij als sorteerder van boeken in een kringloopwinkel natuurlijk heel erg aan. Van het geld dat Gideon met kostbare boeken verdiend kan hij uiteindelijk een prachtig pand kopen.

Het hele boek van Lanoye, dit keer veel minder humoristisch en veel cynischer, ademt de sfeer van een parabel over onze maatschappij. De verspilling, de ontlezing, de schrijnende ongelijkheid in de wereld. Gideon haalt  ook nog een collega, een vluchteling (waarschijnlijk uit Syrië) in zijn huis omdat deze man tijdens een brand zijn leven redt en ook nog dezelfde liefde voor poëzie blijkt te hebben. Als iets zijn hele gezin ook overkomt en intrekt lopen de situaties al snel uit de hand. Net als in Gelukkige slaven houd ik van de manier waarop Lanoye  commentaar geeft op de actualiteit.  Lanoye blijft een woordkunstenaar en er blijft genoeg te genieten, ondanks de grimmigheid van het boek.

Afgelopen week, op 27 februari, stond er in de Volkskrant een leuk artikel over de fans van Biggles, jongensboekenheld sinds de jaren veertig (schrijver  W.E.Johns schreef 97 boeken tussen 1932 en 1968). Op 24 maart is er een bijeenkomst van de International Biggles Association voor verzamelaars. De verzamelaar Dirk Edel is bang dat zijn kinderen alles naar de kringloop zullen brengen. Maar dat wil hij niet laten gebeuren. Hij wil alles in een keer laten veilen. Afgelopen week had ik toevallig een paar titels van Biggles bij de schenkingen.

De bovenstaande introductie brengt me op een onderwerp waar ik me de afgelopen maanden regelmatig het hoofd over heb gebroken. Ook in onze boekenafdeling geldt de regel dat de boeken er wel een beetje fris uit moeten zien of redelijk actueel moeten zijn. De echt “oude”boeken belandden altijd in een aparte kast die ook helemaal apart van de rest van de boeken staat. Ik ben de afgelopen maanden gaan experimenteren met boeken die volgens mij voor veel mensen sentimentele waarden hebben en dat pakte goed uit, want de kast loopt als een trein. Oude kinderboeken (Karl May, Joop ter heul, Arendsoog, Ot en Sien, Kruimeltje), oude drukken van klassiekers, oude atlassen. Niet alleen worden ze gekocht door verzamelaars maar vooral door mensen die het fijn vinden hun oude kinderboeken terug te zien. Soms willen ze die ook weer voorlezen aan hun eigen kinderen of kleinkinderen.

Dirk Edel werd als kind gegrepen door het internationale karakter van de avonturen, maar vooral door zijn grote belangstelling voor de luchtvaart. Rob Schouten, literair criticus en columnist van Trouw, werd vooral gegrepen door de exotische locaties. Met Biggles vloog je de hele wereld rond, De avonturenverhalen hebben zijn horizon verbreed zegt hij en is niet toevallig ook een reiziger geworden. In dit artikel kan je goed zien hoe groot de invloed is die boeken hebben op de fantasiewereld van kinderen en jong volwassenen. Ik kan dat volmondig beamen. Ik ging ooit geografie studeren omdat ik Nooit meer slapen van W.F.Hermans op mijn eindexamenlijst had staan en een 10 voor mijn aardrijkskunde scriptie (ik haakte na een jaar af omdat de studie veel te veel bèta-kennis vereiste).

Ik heb vandaag weer heerlijk gewerkt op de boekenafdeling (eerste zaterdag van de maand). Vanwege de krokusvakantie hadden we de afgelopen week weer een top verkoop. En ja, die Biggles die ik er net had in gezet, waren aan het einde van de dag verdwenen. Die zit nu iemand lekker te lezen.