Het is bijna een maand geleden dat ik mijn laatste blog schreef. Ernstig, maar ik had goede redenen om niet te bloggen. Een week naar Duitsland, München en het zwarte woud, de eerste week van april. Ik kwam regelrecht van het voorjaar in maart in een wit besneeuwd München aan. Verder hebben we Stuttgart (museum) Ulm (geboorteplaats Einstein), Bonn en Wimpfen (vakwerkhuizen) gezien. Ik heb wel vastgesteld dat Duitsland niet mijn land zal worden. Ik ben toch meer gehecht aan de zuidelijke landen als Spanje/Portugal en ook het Midden-Oosten heeft mijn hart gestolen. En dat terwijl ik in een ver verleden bijna Duits ben gaan studeren in plaats van Spaans. We hadden wel erg veel pech met het weer, kou, sneeuw, wind, mist en natte sneeuw zodat we zelfs in het schilderachtige Wimpfen de auto niet uit zijn geweest en er gewoon maar even door heen zijn gereden.

De afgelopen week hebben we weer eens een boekenclub gehad. Het boek dat besproken werd was Kruispunt van Jonathan Franzen (de vrouwen waren unaniem enthousiast, de mannen unaniem teleurgesteld), het nieuwe boek voor de volgende keer wordt Weg met Eddy Belleguelle van Edouard Louis . Omdat ik dat al gelezen heb, evenals De geschiedenis van het geweld en Ze hebben mijn vader vermoord, ga ik ook Strijd en metamorfose van een vrouw (over zijn moeder) en Veranderen; methode zijn nieuwste boek lezen.

Eén vraag kwam centraal te staan in mijn leven, vormde het middelpunt van al mijn gedachten, nam alle momenten in beslag waarop ik alleen was met mezelf: hóe kon ik revanche nemen, met welke middelen?’

Jarenlang heeft Édouard Louis slechts één alomvattende wens: hij wil ontsnappen aan zijn verstikkende en achtergestelde jeugd in Noord-Frankrijk. Hij droomt ervan om rijk te zijn en op straat herkend te worden, en om dat te bereiken zal hij tot tweemaal toe zijn leven totaal veranderen; hij laat zijn kansarme geboortedorp achter voor een nieuw leven op de middelbare school in Amiens, om daar vervolgens zijn beste vriendin in de steek te laten om toegang te krijgen tot de elite van Parijs.
Maar nu, op het moment dat hij wereldwijd succesvol is, wil hij eigenlijk alleen maar in een hoekje blijven liggen, weg van alles. Een gat graven en erin verdwijnen om nooit meer te hoeven spreken en bewegen.

In Veranderen: methode vertelt Édouard Louis zijn eigen verhaal, zijn odyssee, op nietsontziende wijze. Hij bewijst hiermee eens te meer waarom hij een van de belangrijkste en meest toonaangevende schrijvers van zijn generatie is.

Andere boeken die voorbij kwamen waren: S.A.Cosby Een laatste uitweg, Wij zijn licht van Gerda Blees (afgelopen week gelezen, heel bijzonder), Het Mysterie van de tijd van Carlo Rovelli, Chris Kraus Fabriek van klootzakken , De boekhandel van Algiers van Kaouther Adimi (ga ik zeker lezen), Pieter Waterdrinker, Brief aan mijn vrouw, Marc Jansen, Grensland (over de geschiedenis van Oekraïne, Licht en schaduw, 15 vrouwen over leven en overleven En als laatste Eric Sadin Het tijdperk van de ik-tiran, het einde van een gemeenschappelijke wereld. En die laatste wil ik absoluut lezen.

Protesten, rellen, wantrouwen: de afgelopen jaren heeft de publieke woede een kookpunt bereikt. De oorzaken zijn bekend: toenemende ongelijkheid, slecht functionerende overheidsdiensten, politieke schandalen. Maar de heftigheid van het ongenoegen is nieuw. En dat komt door een nieuw verschijnsel: de ik-tiran. Door de opkomst van het internet, de smartphone en de sociale media zijn we onszelf als het centrum van de wereld gaan zien. We beschouwen onze mening als de enige juiste en accepteren geen gezag meer. De gevolgen zijn beangstigend. De sociale samenhang verkruimelt en het vertrouwen in overheid en politiek verdwijnt, de aantrekkingskracht van populisme, complottheorieën en geweld neemt toe. Éric Sadin geeft een meeslepend geschreven analyse van de ineenstorting van onze gemeenschappelijke wereld. Hij doet dat vanuit een uniek historisch, politiek, sociaal, economisch en technisch perspectief. Zijn doel: nadenken over de voorwaarden van een sociaal contract dat ons bij elkaar kan houden.

Ik ben afgelopen zaterdag in vier boeken begonnen die ik allemaal na een kwartier weglegde omdat ik er geen zin in had. Dat waren o.a. Douglas Stuart Shuggie bain, Het geheime boek van Grazia dei Rossi van Jacqueline Park en De geest geven van Hillary Mantel. Het leek me allemaal futiel in het licht van de enorme crisis waar we door de oorlog in zijn beland. Ik ben uiteindelijk naar de bibliotheek gegaan om het boek Bloemblad van zee van Isabel Allende te halen en daar ben ik nu wel mee doorgegaan. Ik ken het werk van Allende amper en dit boek is me aangeraden door een boekenclublid en ik had zin in een historische roman. Het gaat over de Spaanse burgeroorlog en het verhaal van de immigratie van linkse Spanjaarden naar Chili. Het schijnt ook gedeeltelijk gebaseerd te zijn op haar eigen geschiedenis. Het boek sluit naadloos aan bij de beelden die ik dagelijks op televisie zie van de stromen vluchtelingen, de destructie van een land, de trauma´s die daar weer uit voort zullen komen en de verhalen van de vluchtelingen die nooit meer naar hun land terug zullen keren.

Aan het eind van de gruwelijke Spaanse Burgeroorlog wordt de jonge arts Víctor Dalmau samen met zijn vriendin, de pianiste Roser Bruguera, gedwongen om Barcelona te verlaten en te vluchten naar Frankrijk. Met nog tweeduizend andere Spaanse vluchtelingen gaan ze aan boord van de Winnipeg, een schip dat is gecharterd door de Chileense dichter en consul Pablo Neruda, op weg naar Chili. Tot hun grote verrassing worden ze ontvangen als helden in hun nieuwe thuisland – dat ‘langgerekte bloemblad van zee’, in de woorden van Neruda. Ze bouwen er een nieuw leven op en worden volwaardige Chilenen. Maar in 1973 gebeurt het onvoorstelbare: er breekt een dictatuur uit en weer moeten Víctor en Roser huis en haard verlaten.
‘Bloemblad van zee’ is een reis door de twintigste eeuw aan de hand van onvergetelijke personages. Ze ontdekken dat een mens steeds weer aan een nieuw leven kan beginnen. Een prachtige historische roman over ballingschap en liefde.

Ik las net de nieuwe VPRO /gids iets over de Free Press Unlimited en dat er steun nodig is voor de journalisten die daar hun werk doen. Ik steun al Follow the money en Bellingcat en ga nu ook hier aan doneren. Ik heb eergister de documentaire gezien over de zender Russia Today en dan schrik je toch wel heel sluw hoe Rusland te werk gaat met de pers. Eerst buitenlandse journalisten rekruteren met goede salarissen en arbeidsomstandigheden, om de schijn te wekken van democratisch te zijn en ze vervolgens langzaam in de greep krijgen. De meeste journalisten kregen gewetenswroeging en zijn weer vertrokken, maar doen wel verslag van de werkwijze van Russia Today. Ik zal volgende week geen blog schrijven omdat ik een week naar Duitsland ga, naar München, een stad die beroemd is om zijn prachtige musea en kunstcolecties. Ook dat voelt allemaal frivool, maar je kunt niet veel anders doen dan doorleven. Dat proberen ze in Oekraïne ook en zo gaat het altijd in oorlogstijd. Maar het gevoel van dreiging hangt toch als een wolk over alles wat je doet. Gaat het escaleren, komt er een derde wereldoorlog.

Naar Duitsland neem ik het boek van Herman Hesse, Het Kralenspel mee, een utopisch boek en magnus opus van Hesse. Een heel toepasselijk boek voor deze woelige tijden. Een boek tegen barbaarse machtswellust en de krachten die boven komen na de chaos. Geen makkelijk boek naar ik verneem van mensen die het gelezen hebben, maar ik ga me er op storten.

Het Kralenspel is een utopische roman over de strijd van de mens tegen de barbaarse machtswellust. Decor van deze toekomstroman is de denkbeeldige staat Kastalië, waarin het ‘Kralenspel’, een ongekend instrument, de totale inhoud en alle waarden van onze cultuur heeft verwerkt. Wat Hesse – diep geschokt door de Tweede Wereldoorlog – wilde, was de genezende krachten zichtbaar maken die uit de chaos weer tot orde kunnen leiden. Het Kralenspel wordt beschouwd als het magnum opus van de in 1946 met de Nobelprijs voor Literatuur bekroonde

Een half jaar geleden reserveerde ik het boek van Lisa Weeda Aleksandra bij de bibliotheek. Het stond nog in bestelling, maar waarschijnlijk was ik een van de eerste die het reserveerde want van de week was ik de eerste die het boek kon ophalen na levering. Ondertussen is het boek al genomineerd voor de Libris Literatuurprijs, op de short-list nog wel en het moet wel gek gaan als ze hem uiteindelijk niet wint na alles wat er de afgelopen weken is gebeurd. Ik moet wel zeggen dat ik het geen makkelijk boek vind. Het boek gaat afwisselend over haar zoektocht naar een overleden oom in het Oosten van Oekraïne en een schimmenwereld waarin ze rondloopt en praat met overleden familieleden. Ik ga het vandaag uitlezen en hoop dat ik er wat meer inkom. Beeldend schrijven kan ze wel.

Lisa Weeda reist in opdracht van haar vierennegentigjarige grootmoeder Aleksandra naar Loegansk, op zoek naar het graf van haar oom Kolja, die sinds 2015 is verdwenen. Lisa weet de grenspost van het oorlogsgebied te trotseren en in haar vlucht tuimelt ze terug in de tijd. Ze belandt in het paleis van de Sovjets, waar haar overgrootvader Nikolaj al sinds zijn eigen dood in 1953 wacht op Aleksandra. Na Aleksandra’s deportatie in 1942 naar Duitsland heeft hij haar nooit meer gezien. Samen met Nikolaj dwaalt Lisa door het paleis, dit limbo waar ook Kolja zich schuilhoudt, en wekt ze de geschiedenis van haar Don Kozakken-familie tot leven.

Aleksandra is het verhaal van een familie tussen Oost en West die maar niet loskomt van een gebied dat nooit rust lijkt te vinden. Lisa Weeda vond de vorm en de stem om dit indringende verhaal op een grandioze manier te vertellen.

Vanochtend stond er een klein stukje over beroemde Oekraïense schrijvers in de Volkskrant. Twee daarvan komen ook voor op mijn lijst van de beste honderd boeken die ik ooit heb gelezen. Ze staan zelfs in de top 10. De echt lezers zal ze ook op zijn lijst hebben staan, het zijn de schrijvers Konstantin Paustovski, met zijn zesdelige reeks Verhaal van een leven, en Joseph Roth met zijn Radetzkymars.

‘Radetzkymars’ is de geschiedenis van het verval van de Habsburgse monarchie, gezien door de ogen van de hoofdpersoon, luitenant Von Trotta. Deze klassieker van Joseph Roth begint in 1859 met Von Trotta’s grootvader, die door een toeval het leven van de jonge keizer Franz Joseph redt, en het eindigt met de dood van de keizer in 1916. De Eerste Wereldoorlog is dan gaande en de oude wereldorde van de adellijke familie Von Trotta, steunpilaar van keizer en staat, is definitief verdwenen. Terwijl luitenant Von Trotta zijn wereld langzaam ziet vergaan, zoekt hij zijn heil in gokken, alcohol en vrouwen. Radetzkymars is een ongeëvenaard portret van een beschaving in verval. Het meeslepend vertelde verhaal getuigt van groot psychologisch inzicht en wordt terecht gerekend tot de hoogtepunten van de wereldliteratuur.

Als je hierboven de korte recensie leest van dit boek realiseer je je dat er op dit moment ook een rijk in verval bezig is tegen alle logica in terug te brengen naar de oude glorie van het tsarenrijk. terug naar de 19e eeuw, terwijl we nu in 21e eeuw leven. Je voelt gewoon dat dit niet goed af kan lopen. Stuiptrekkingen van een man die gezien heeft dat de bevolking van Belarus hem niet meer wil en nu beseft dat hij zijn hand overspeelt heeft door de Westerse wereld sterker te maken in plaats van zwakker door de inval in Oekraïne. Nog groter geweld zal volgen. De groene Amsterdammer had een artikel over de waanideeën van Poetin die iedereen zou moeten lezen. We volgen het allemaal met angst en beven. Alle problemen vallen in het niet bij de problemen die nu op ons af komen.

Ik vergeet trouwens nog een boek dat ik nog niet eens zo lang een keer heb herlezen, van Nicolas Gogol, het boek Dode zielen. Je snapt niet dat Poetin overtuigd is van de superioriteit van de Russische mens. In dit boek ook weer een gewetenloze man die op zoek is naar rijkdom over de ruggen van arme sloebers (in dit geval overleden sloebers).

Dode zielen’ is het groteske relaas over de zelfingenomen klaploper Tsjitsjikov, die in een caleidoscopische zwerftocht over het Russische platteland zoveel mogelijk ‘dode zielen’ (overleden lijfeigenen) probeert op te kopen, om als onderpand te dienen voor de luxe levensstijl waarvan hij droomt. Gogol schildert met ironie en bizarre details een onvergetelijke portrettengalerij van het bonte allegaartje Russische landeigenaren die onze ‘held’ op zijn weg vindt. Een van de indrukwekkendste werken uit de wereldliteratuur is daarmee ook een van de vermakelijk

Ik was vanochtend bij vrienden op de koffie en natuurlijk ging het meteen over de oorlog. We kregen het over het boek van Svetlana Alexijevitsj Het einde van de rode mens van, leven op de puinhopen van de Sovjet Unie. Daarin is aan de hand van interviews te lezen hoe hard het gestaalde kader van de communisten nog steeds is, ook onder jongeren. Terwijl we het natuurlijk van de jongeren moeten hebben. Gisteren zagen we bij M een jonge Russin die haar ouders niet vertelde dat ze niet achter Poetin staat en omdat ze dat op de Nederlandse televisie zit te verkondigen daarom niet eens meer terug kan naar haar eigen land omdat alle mensen die protesteren tegen de oorlog in de cel worden gegooid. Wat een tragedie voor zo`n meisje. Wij kregen het over de buikpijn die we van al die berichten kregen, de onmacht die je voelt en het gevoel dat je niet lekker op vakantie kunt als vlak bij de de mensen sterven in de straten. We zouden wel allebei vluchtelingen opnemen in de leegstaande kamers van onze veel te grote huizen. Misschien komt er daadwerkelijk vandaag of morgen wel een oproep vanuit de regering om kamers beschikbaar te stellen. Dan moeten we laten zien wat we waard zijn. Ik heb vanochtend de wanhoopskreet gelezen van de voormalige Oekraïense voetballer Evgenij Levchenko en realiseerde me dat er echt wat op het spel staat. Het schijnt ook dat mijn naam Klitsie een Oekraïense achtergrond heeft. Verbasteringen van deze naam komen veel voor bijvoorbeeld Klitsjko en Klitsky. Op My Heritage. Toch een vreemde gedachte.

Meer dan twintig jaar geleden viel de Sovjet-Unie uit elkaar, ontdekten de Russen de wereld, en ontdekte de wereld de Russen. Even leek een romance in de maak, maar de liefde was snel voorbij. Terwijl men in het Westen nog steeds Gorbatsjov idealiseert en in het Oosten Poetin het begrip ‘democratie’ wel erg ruim interpreteert, grijpen vele voormalige Sovjetburgers – ook jongeren – vol nostalgie terug naar de socialistische staatsmannen van weleer.
Onderzoeksjournaliste Svetlana Alexijevitsj laat honderden getuigen aan het woord over hun leven tijdens en na de Sovjet-Unie: goede mensen en minder goede mensen; schuldigen en slachtoffers; aanhangers van de perestrojka en hardleerse stalinisten. Met een opmerkelijke openheid vertellen zij hoe de omwenteling van 1991 hun levensloop beïnvloedde, hoe hun wereldbeeld veranderde, hoe ze op zoek moesten naar een nieuwe identiteit. Het einde van de Rode mens ontbloot de ziel van een getraumatiseerd, verdeeld volk. Ook zij zijn Europa.

We kregen het ook nog over de schrijver Boris Akoenin, die vanochtend nog werd genoemd in de Volkskrant, die veel fans heeft over de hele wereld. Ik heb nooit iets van hem gelezen, maar om Rusland te kunnen begrijpen zou je dat wel moeten doen.

Wat er staat te gebeuren moeten we maar afwachten, maar het idee van een kernoorlog is zo afschrikwekkend dat we allemaal onze adem inhouden. Ik geloof dat de hele wereld nu zijn adem inhoudt. Voor de rest proberen we maar zo goed als mogelijk door te leven.

Wat ben ik momenteel aan het lezen. Ik ga beginnen met Red Roulette van Desmund Shum. Moet ik hem nog wel even ophalen bij een vriend. Ook al geen boek om vrolijk van te worden.

Ook nog even leuk om te vermelden, Het archief van de toekomst van de VPRO. Ik heb wel zin in Het boek van de toekomst.

Voor wie er liever een papieren pagina op na slaat komt VPRO Tegenlicht met het Boek van de toekomst. Voor het boek hebben acht auteurs, waaronder Joris Luyendijk en Marleen Stikker, nieuwe essays geschreven die vooruitblikken naar 2040.

Daarnaast zijn 31 internationale interviews van de afgelopen 20 jaar geselecteerd met inspirerende denkers en doeners, zoals Thomas Piketty, Kate Raworth en Elon Musk. Via QR-codes is het boek gelinkt met meer dan 500 VPRO Tegenlicht-uitzendingen in het nieuwe online archief. 

Ik kreeg zin in het boek van Jonathan Holslag Van muur tot muur, de wereldpolitiek sinds 1989. Alhoewel ik al heel somber werd van de recensie. Een greep: het westen is in de decadentieval getrapt; het heeft zich gespecialiseerd in consumptie, in juristen, in restaurants en winkels en onvoldoende in productiviteit en daarbij de schulden op heeft laten lopen. Dat lijkt me een waarheid als een koe, die vooral tijdens de coronapandemie schrijnend duidelijk werd. Het sectoren moesten overeind gehouden worden, terwijl we geen mensen meer hebben om huizen te bouwen, goten te repareren. Wat ook weinig hoopvol klonk was de constatering dat de Green Deal van Timmersmans een slogan is omdat het toch goedkoper is om iets in China te laten maken en daarnaast de opmerking; maar rond 2030/40 zullen de Chinezen het niet meer goedkoop maken, maar duurder. Nou, er wacht ons nog een hele omwenteling.

Het jaar 1989 luidde een nieuwe periode van vrijheid en welvaart in. Dertig jaar later lijkt dit gouden tijdperk voorbij. Waar ging het mis? Hoe kan het dat het ideaal van globalisering en van internationale verbondenheid teloorging? Jonathan Holslag navigeert langs de kalme zeeën en kolkende stromen die de wereldpolitiek sinds 1989 gekend heeft. Hij vertelt hoe de westerse hegemonie ten onder ging aan groeiend consumentisme, ongelijke handel en halfbakken diplomatieke betrokkenheid. Holslag laat zien hoe tegelijkertijd andere machten, zoals China en Rusland, konden groeien. Met verve ontrafelt hij de draden van dit verhaal, en toont dat het niet zozeer de ambitie van China, de sluwheid van Poetin of de hebzucht van Afrikaanse heersers was die tot deze donkerte geleid heeft; het was de onkunde van het Westen. Van muur tot muur is een magistraal geschreven boek dat diepgaande vragen stelt. Hoe zijn we op dit punt gekomen? En welke lessen kunnen we leren van de politieke arrogantie en zelfgenoegzaamheid in onze recente geschiedenis.

Waar ik ook een hoop van heb opgestoken is het boek dat ik al eerder noemde van Robert-Jan Friele De Pizarro’s, een familie, drie generaties en honderd jaar geschiedenis van Colombia. Wat een geweldig boek, iedereen zou het moeten lezen. Het is zoveel meer dan de geschiedenis van Colombia. Het gaat ook over hoe mensen altijd weer strijden voor gerechtigheid en hoe dat kan ontsporen. En dat allemaal binnen een familie. Ik zit er zelfs aan te denken om het boek mar gewoon te kopen om het aan anderen te geven. Ik had ook weer zin om het boek van Gabriel Garcia Marques Honderd jaar eenzaamheid te lezen. terwijl ik dit lees komt er een app van mijn broer binnen die net is geland vanuit Colombia. Hij heeft daar sinds een aantal jaren een vriendin, die de laatste jaren ook regelmatig bij mij langs komt. Ook wel een reden om het te gaan lezen, behalve dat ik natuurlijk ook de Netflix serie Narcos heb gevolgd. Ga ook even naar de website van Friele, waar veel interessante reacties op het boek staan. De man op de voorflap is zoon Carlos (5 kinderen, vier mannen en een vrouw, van een hoge generaal uit de elite gaan allemaal bij guerrilla bewegingen) die uiteindelijk vredesonderhandelingen begint omdat de guerrillabewegingen te veel moesten gaan samenwerken met de Narcos bendes en dat wilde hij absoluut niet. Voordat hij meedoet aan de presidentsverkiezingen wordt hij vermoordt.

Bij al die zware kost lees ik ook graag wat luchtigers tussendoor. Dit keer het boek van Stine Pilgaard, Meter per seconde.

Met humor en ironie beschrijft Stine Pilgaard het leven van een jong gezin in de huidige tijd. Een kind opvoeden lijkt geen vanzelfsprekendheid meer maar een zoektocht door het internet vol adviezen. Onverbiddelijk maar liefdevol laat ze zien hoe ieder mens op zijn manier worstelt met zichzelf en zijn medemens. Een origineel opgezette roman waarin fijnzinnig proza, een brievenrubriek vol levensvragen en prachtige poëtische liederen elkaar afwisselen. Vooral dat onbeschrijflijk grappig trekt me over de streep…..

We hadden eindelijk weer eens eens boekenclub, de laatste was al weer in september vorig jaar, daarna kwam er weer een Lock down. We bespraken de boeken van Juli Zeh waar iedereen enthousiast over was behalve een vrouwelijk lid dat Onder buren veel minder goed vond (taalgebruik kinderlijker, karakters platter). Ons soort mensen werd veel meer gewaardeerd. Ik opperde dat er van de uitgever snel een pandemie roman moest komen. Altijd interessant tijdens de vier ronden (vaststellen nieuwe datum en boek, lief en leed, het gelezen boek en de overige boeken die gelezen werden) is de laatste ronde. De boeken die de moeite waard zijn: Hilary Mantel, De geest geven, Patrick Dassen, De Weimar republiek, 1918-1933, over de kwetsbaarheid van de democratie, Jan Konst, Na de revolutie, kind van de jaren 70, Desmond Shum, Red roulette (kijk het buitenhof interview van een paar maanden geleden via de buitenhof app), Carel van Schaik en Kai Michel, De waarheid over Eva, hoe de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen ontstond, Michael Ignatieff, Troost, als licht in donkere tijden (ook deze schrijver werd in Buitenhof geïnterviewd) en als laatste Jennifer Nansubuga Makumbi, De eerste vrouw. Laatste boek ligt in het verlengde van het boek van Carel van Schaik, over de kracht van vrouwen en hun strijd tegen de mannelijke dominantie.

Ik heb het meeste zin in Desmond Shum en Carel van Schaik.

Aan de hand van de laatste wetenschappelijke inzichten wordt in dit boek verteld hoe ongelijkheid tussen mannen en vrouwen ontstond en dat de onderdrukking van de vrouw allesbehalve natuurlijk is.

In het huidige debat over de positie van vrouwen valt op dat een van de belangrijkste vragen niet wordt gesteld: hoe heeft het zover kunnen komen dat vrouwen voor gelijkberechtiging moeten vechten? Tweeduizend jaar lang gaf de Bijbel het antwoord: omdat Eva liever op de slang vertrouwde dan op God, moesten al haar nakomelingen de man dienen. Ook de biologie gaf vrouwen lange tijd de schuld: ze waren nu eenmaal het zwakke geslacht. In hun nieuwe boek nemen bestsellerauteurs Carel van Schaik en Kai Michel twee miljoen jaar menselijke geschiedenis in ogenschouw. Aan de hand van de laatste inzichten uit de evolutiebiologie en de genetica, de archeologie, etnologie en godsdienstwetenschap leggen zij het complexe proces bloot dat vrouwen in het ongeluk stortte – maar dat ook allesbehalve goed was voor de man. Van Schaik en Michel laten zien waarom seksualiteit werd verketterd, trouw een uitvinding is van de man, en wat het huwelijk, het gezin en het krachtenveld tussen man en vrouw tot de huidige dag infecteert. Met grote kennis van zaken beschrijven zij in dit meeslepende boek hoe de relatie tussen man en vrouw volkomen uit balans kon raken. Want de onderdrukking van de vrouw was allesbehalve natuurlijk.

NRC HANDELSBLAD: ‘Somberstop – Eindeloos piekeren, daar kun je ook gewoon mee ophouden.’ Een baanbrekende methode om uit je dip te komen. Zelfs sceptici zijn enthousiast.

Pia Callesen presenteert een beproefde, baanbrekende methode in ‘Leef meer, denk minder’ om uit een dip te komen. De oorzaak van neerslachtigheid en depressie is vaak te veel denken. We analyseren eindeloos wat we hebben gezegd en gedaan of de beslissingen die we moeten nemen. Maar het werkt niet. In dit boek vind je een radicale strategie om de controle over je denkprocessen terug te krijgen en je weer goed te voelen. ‘Leef meer, denk minder’ leidt je naar een beter leven doordat je leert hoe je de aandacht beheerst die je aan je gedachten besteedt.

Gisteren had ik een boek in de kist van Gerard Reve dat ik niet kende, De laatste jaren van mijn grootvader. Een bloemlezing samengesteld door Joop Schafthuizen, de partner van Reve. Ik kwam er achter dat mijn collega ook een groot fan is van Reve en hele stukken uit zijn hoofd kende, bijvoorbeeld het gedicht Roeping over zuster Immaculata. Vorige week was er toevallig een vriendin die een citaat aanhaalde van Reve met de verzuchting dat bijna niemand meer wist dat dit van de grote Reve is. Zelf heb ik de laatste dagen een paar keer het citaat ´je gaat dood of je blijft leven, het zit altijd goed´, gebruikt. Je ziet wel dat Reve voor ons nog een levende herinnering is.

ROEPING

Zuster Immaculata die al vier en dertig jaar
verlamde oude mensen wast, in bed verschoont,
en eten voert,
zal nooit haar naam vermeld zien.
Maar elke ongewassen aap die met een bord: dat hij
vóór dit, of tegen dat is, het verkeer verspert,
ziet ‘s avonds reeds zijn smoel op de tee vee.
Toch goed dat er een God is.

`Ik heb sommige dingen geschreven, die zeer goed zijn. Het is altijd het beste wat ik kan te voorschijn brengen. Meer kan men niet eisen. Als ooit God mij ter verantwoording zou roepen, zou ik me niet vrijwillig vernederen en niet in het stof vallen. Ik zou zeggen: Ik heb gedaan wat ik kon. Ik heb maar één hoofd en één rechter hand gehad. Als U het niet goed vindt, schrijft U het dan maar zelf. Gerard Reve `A

Ik ben s´avonds meteen in het boek begonnen en de tranen van het lachen rolde al weer snel over mijn wangen. Wat is dat toch dat Reve dat te weeg kan brengen. Hij blijft bij mij op nummer 1 staan.

Afgelopen week ben ik ook in een boek begonnen waar ik al heel lang in wilde beginnen, maar iets hield me tegen. Het is van Clarissa Estes-Pinkola, De ontembare vrouw, als archetype in mythen en verhalen.de internationale bestseller. Een goed moment leek me omdat vrouwen massaal in opstand komen tegen het patriarchaat. Het viel me niet mee. Het is me allemaal te heftig, te idealistisch, het idee dat vrouwen alleen maar goede wezens zijn. Het is ook een hele dikke pil, dus je moet er echt zin in hebben. Na twee verhalen had ik er eigenlijk al weer genoeg van. Niet alle internationale bestsellers zijn aan je besteed. Je ziet het al aan de recensie op bol.com….ze is wat ze is en ze is volmaakt. Misschien ben ik te jong om me te realiseren waar de vrouwen vandaan moesten komen. Ik hoef maar aan mijn moeder te denken en weet dat de wereld zonder vrouwen niet zou functioneren en dat vrouwen mentaal sterker zijn dan mannen.

Jungiaans psychoanalyticus Clarissa Pinkola Estes sprokkelde voor haar internationale bestseller De Ontembare Vrouw vele bekende en minder bekende sprookjes, mythen en verhalen uit de hele wereld bijeen. Op betoverende wijze vertelt ze deze oude teksten na en legt ze haarscherp de diepere betekenis ervan uit.
De verhalen en archetypes in dit boek zijn gekozen om vrouwen moed te geven. In elke vrouw zit een krachtige drijfveer, vol goede instincten, gepassioneerde creativiteit en een tijdloos weten. Dat is de ontembare vrouw, die de instinctieve natuur van vrouwen representeert. Deze ‘wilde’ vrouw is de oervrouw ze verandert niet, ongeacht de cultuur, het tijdperk of de politiek. Ze is wat ze is en ze is volmaakt.

Nee, dan toch maar liever af en toe een stukje Reve of het nieuwe spannende boek dat ik net heb opgehaald van de bibliotheek van Ben Macintyre, De spion en de verrader. Ik had al van dezelfde schrijver de razen spannende thriller over Kim Philby gelezen. Op de cover staat ook een citaat van John Le Carre “Het beste waargebeurde spionageverhaal dat ik ooit las”. Dit boek gaat over de Russische spion Oleg Gordievsky die dubbelspion werd.

Als laatste nog even een Netflix tip die ik vorige week in de VPRO-gids oppikte, De club. Over de opkomende gayscene in Istanbul in de jaren 50 en de vreemdelingenhaat tegen minderheden die jarenlang ongestoord deel uitmaakten van de kosmopolitische stad Istanbul. Alleen al de beelden van de stad uit de jaren 50 heerlijk.

Gisteren kocht ik in de boekwinkel het boek van Dave Eggers Het alles, een vervolg op De cirkel, een boek dat ik ook ooit heb besproken. Steeds vaker hoor ik mensen verzuchten dat ze het liefst een totale delete zouden willen van het internet. Dat is natuurlijk absoluut onmogelijk maar regulering is hard nodig en ik ben blij dat Europa het voortouw neemt hierin. Dave Eggers leeft wel al grotendeels zo, zonder smartphone en internet en schrijft in dit boek over een manier om de grote Big Tech-bedrijven een halt toe te roepen. Er moeten meer mensen komen zoals Frances Haugen, die daar werkte maar een klokkenluider werd door te onthullen dat de waarheid ondergeschikt is aan opruiing en ophef, want dat genereert meer advertenties en dat daardoor de democratie in gevaar is. Google en Meta lanceerden de grootste lobbycampagne om dit tegen te houden, maar van links tot rechts, iedereen is er klaar mee. Er moet iets gebeuren.

Het meeslepende vervolg op de bestseller De Cirkel

In dit meeslepende maar ook beangstigende vervolg op de wereldwijde bestseller De Cirkel onderzoekt Dave Eggers op overtuigende en beklemmende wijze waar de dominantie van een volledig digitale cultuur toe kan leiden, en wat er gebeurt als iemand besluit zich hiertegen te verzetten.

Als het grootste techbedrijf ter wereld, de Circle, fuseert met het machtigste e-commercebedrijf, ontstaat het rijkste, gevaarlijkste – en vreemd genoeg het geliefdste – monopolie ooit: de Every. Delaney Wells lijkt niet bepaald de ideale nieuwe werknemer van de Every. Ze is een voormalig boswachter, zeer kritisch, maar weet dankzij haar charmes een beginnersbaantje te bemachtigen met maar één doel: het bedrijf van binnenuit kapotmaken.
Het Alles is een bloedspannende satirische roman over het lot van kapitalisme, vrijheid en de menselijke soort.

Vanochtend las ik in de krant over de Digital Services act, een instrument van de EU om de Tech-reuzen te temmen. Dave Eggers zal er blij mee zijn en hij niet alleen. Die bedrijven moeten ook hun algoritmes waar ze mee werken vrijgeven. Ook over de algoritmes schreef ik al diverse malen. Ik was vanaf het begin wantrouwend over dit instrument om data te kanaliseren. Vorige week zag ik in de instructieve serie van Sophie frankenmolen De reference man een paar voorbeelden waarin het met algoritmes volledig mis gaat… ‘the computer says no’.

The Digital Services Act (DSA) is a legislative proposal by the European Commission to modernise the e-Commerce Directive regarding illegal content, transparent advertising, and disinformation.^[1][2]

It was submitted along with the Digital Markets Act (DMA) by the European Commission to the European Parliament and the Council on 15 December 2020.^[3][4] The DSA was prepared by the Executive Vice President of the European Commission for A Europe Fit for the Digital Age Margrethe Vestager and by the European Commissioner for Internal Market Thierry Breton, as members of the Von der Leyen Commission.^[5]

Mensen die mijn boekentips bekijken zullen merken dat ik heel vaak de beschrijving van bol.com gebruik voor een boek. Dat deed ik in het begin bijna nooit, maar ik wil eigenlijk niet te veel van mezelf prijs geven. Ze weten al veel te veel van me. Ik probeer steeds minder persoonlijk te worden. Al is dat natuurlijk bijna onmogelijk door het delen van de boekenkeuze die ik maak uit het grote aanbod. Van de week ben ik met een nieuw dik boek begonnen van Lauren Groff, Fortuin en furie. Deze schrijfster had mijn aandacht getrokken met haar nieuwste boek Matrix, over een jonge non. Veel lovende recensies voor deze schrijfster. Dit boek was nog niet in de bibliotheek maar wel de oudere titel. Boeiend boek.

Ieder verhaal heeft twee kanten. Ieder huwelijk heeft twee perspectieven. En soms – zoals in deze bedwelmende roman zal blijken – is het geheim van een gelukkig huwelijk niet de waarheid die je met elkaar deelt, maar de leugens die je elkaar vertelt.

Lotto en Mathilde ontmoeten elkaar als ze 22 zijn. Ze zijn jong, verliefd en voorbestemd om grootse dingen te doen. Een decennium later is hun huwelijk nog steeds een bron van afgunst voor hun vrienden. Maar niet alles is wat het lijkt en wanneer bepaalde waarheden aan het licht komen blijkt hun relatie meer gecompliceerd en opzienbarend dan wie ook had kunnen vermoeden. Een verrassende en emotionele roman over een bijzonder partnerschap, die de lezer lang zal bijblijven.

Lauren Groff verweeft in Furie en fortuin naadloos elementen van zowel de Griekse mythologie als van Shakespeare, en toont ons op verrassende wijze beide kanten van het verhaal. Een fenomenale exploratie van het huwelijk, van creativiteit, kunst en bovenal van perceptie.

‘Furie en fortuin is een ongegeneerd ambitieuze roman die levert wat hij belooft – met humor, tragiek, kennis en onmiskenbare vlagen van genialiteit.’ The New York Times 

Ik was afgelopen week diep onder de indruk van Camille Kouchner`s Een grote familie. Wat een dapper boek! Pedofilie aankaarten in een milieu waarin iedereen de andere kant op kijkt omdat het om rijke, machtige mensen gaat. Toevallig las ik vanochtend in de krant dat prins Andrew nu toch aangeklaagd gaat worden en afstand doet van al zijn koninklijke titels. Het is net als met de financiële wereld, de kleine boef belandt achter de tralies, maar de machtige financiële mannen gaan vrij uit. De zelfmoord van Frank Oranje en Epstein laten zien dat ook voor die mannen niet alles meer mogelijk is. En het werd een keer tijd.

“Een schrijnende aanklacht tegen (de vergoelijking van) pedofilie in Frankrijk én tegen de lafheid van zijn intelligentsia.” Dat staat op de achterflap te lezen en vormt de perfecte samenvatting van dit prachtige, aangrijpende, pijnlijke boek. Maar daarnaast is het ook zo veel meer. Het gaat niet enkel over incest; het beschrijft ook angst en schuldgevoel, familiebanden en intergenerationeel trauma, het gaat over vrijheid en grenzen, over opgelegde openheid tegenover stiekeme geslotenheid en de plicht om te delen, lijnrecht tegenover de dwang om te zwijgen.

Camille Kouchner heeft in 192 pagina’s de opkomst en het verval van de ‘familia grande’ beschreven. Het heeft haar jaren gekost eer ze de moed en kracht vond, haar moeder moest eerst overlijden én haar broer Victor (het slachtoffer) moest zijn toestemming geven. Dit boek zorgde voor grote ophef in Frankrijk; stiefvader Olivier Duhamel (de dader) is een gewezen Europarlementslid en de meeste leden van de ‘familia grande’ hebben hoge, publieke functies.

Maar ook als niet-Frankrijk-kenner greep dit verhaal me naar de keel. Kouchner is advocate maar mag zich ook een groots schrijver noemen. Ze weet ons vanaf de eerste pagina mee te slepen in een wereld van zonnige uitslaap-ochtenden, over zweterige zwembad-middagen tot zwoele zomeravonden en -nachten. Vrijheid-blijheid. Alles mag en kan, onderbroeken en zwemkleding zijn voor saaie mensen, jong en oud speelt met elkaar, naaktfoto’s van kinderen sieren de muren. Prille pubers worden aangemoedigd hun maagdelijkheid te verliezen, overspel hoort erbij en alles wordt gedeeld.

Al snel voel je je als lezer een beetje ongemakkelijk worden, maar ach ja, de tijden zijn veranderd en toen lag alles anders dan nu. Denk je. Even. Tot duidelijk wordt dat er niet enkel vage grenzen maar ook duidelijke lijnen worden overschreden. Incest is strafbaar. Punt.

Camille beschrijft pijnlijk tastbaar hoe dat ‘Punt’ geen punt is voor zij die er middenin zitten. Haar broer, het slachtoffer. Zijzelf, op de hoogte dus mededader? Medeslachtoffer? Haar moeder die wegkijkt. De ganse ‘zomerfamilie’ die zwijgt en doet alsof ze van niets weet. Of erger nog, de schuld bij de slachtoffers legt.

De daden van Olivier werken niet enkel traumatiserend in op Victor, ook de impact op zijn tweelingzus Camille haar leven is ingrijpend. Ze verzwijgen alles jarenlang. Totdat ze zelf kinderen krijgen, en de negatieve invloed op hun lichamelijk en geestelijk welzijn niet meer te ontkennen valt. Wat er dan volgt is bijna nog schrijnender dan de feiten zelf.

Kouchner schreef een vlammende, hartverscheurende aanklacht op een liefdevolle, eerlijke, zelfbewuste manier. Ze heeft de gave om ons een inkijk te geven in de hele mechaniek, problematiek achter het incestverhaal. De afhankelijkheid, de trouw van het kind aan de ouder, de oneindige liefde voor een familie, het schuldgevoel, de twijfel, de schaamte, de angst; alles komt aan bod.

Dit boek gaat breder dan het Kouchner-verhaal. Het is taboedoorbrekend, moedig en ontluisterend. Een must read.

Ik heb gisteren in een lange treinrit het boek van Alafair Burke De ex gelezen. Zij is strafrechtadvocate en verwerkt veel zaken van huiselijk geweld in haar thrillers. Alhoewel het alom geprezen wordt, greep het me niet echt. Te veel plotwendingen, te bedacht. Maar misschien kwam het ook wel omdat ik het meteen las na het boek van Camille Kouchner dat me echt van de sokken blies. De diep gevoelde worsteling tegenover een verzonnen verhaal is te groot.

Vanmiddag ga ik in de bibliotheek het boek van Annie Ernaux Meisjesherinneringen ophalen en ik heb een reservering geplaats voor Het voorval (over een abortus), waar recentelijk een film (Lévenment) over is verschenen. De Groene Amsterdammer had afgelopen week een katern over diverse boeken van Ernaux en ik werd toch weer gegrepen door de recensies. Al die gevoelens van schaamte en angst die je als tiener had en ver hebt weggestopt weet Ernaux weer tot leven te wekken. Ik had ook De jaren van haar al gelezen en dat vond ik toch een te afstandelijk boek dat te snel door een leven ging. De laaiende kritieken dat het persoonlijke algemeen werd kon ik niet helemaal delen. Voor mij werd het te algemeen waardoor ik het niet na kon voelen. Ik hoop dat deze boeken wel een persoonlijk beeld geeft waardoor het gaat leven zoals het boek van Camille Kouchner. Door de Lock down heb ik de afgelopen week heel veel gelezen en doordat alles nu weer opengaat zal dat waarschijnlijk weer wat minder worden, maar lezen blijft toch de mooiste hobby die er is.

In mijn boek tijd van onschuld schrijf ik over mijn eerste jeugdherinneringen, een bezoek aan de Cineac in Amsterdam, waarin in het Polygoon journaal, de inval van de Russen in Hongarije (1956) wordt beschreven. Waarschijnlijk weet ik dat ook nog zo goed omdat vlak daarna op onze lagere school (ik was 5 jaar) wat Hongaarse kinderen verschenen. Op de middelbare school St. Michael college werd mijn zus vriendinnen met de Hongaarse EvaTuboly. Die vriendschap duurt nu al een heel leven en de laatste tien jaar raakte ik ook een beetje bevriend met Eva. Afgelopen november publiceerde zij met haar huidige vriend Gerrit Valk (iemand die ik ken van het archief Alkmaar) het boek Een fier en frank volk, 65 jaar Hongaarse vluchtelingen in Nederland. Ik lees het boek momenteel in de trein (bij mij bestaat een bepaalde categorie treinboeken doordat ze in mijn handtas moeten passen) en besef hoe veel raakvlakken dit boek heeft met het onlangs gelezen boek Raadselvader van Jolande Withuis. Die angst voor het communisme, wat zit die toch diep bij heel veel mensen. De ontdekking van de gruwelheden van Stalin kostte het communisme heel veel aanhang in Nederland en de bereidheid om die arme Hongaren te helpen die vluchtten voor het communisme zat diep.

In Onder buren van Juli Zeh is Dora met haar hondje naar het platteland verhuisd. Ze had behoefte aan een nieuwe omgeving, meer bewegingsvrijheid, meer ademruimte. Tijdens de lockdown wilde ze niet in de grote stad blijven, en nu wordt ze geplaagd door de vraag waarnaar ze eigenlijk op zoek is in deze tijdelijke leegte. Is het afstand van haar vriend Robert, die met zijn activisme steeds verder van haar af komt te staan? Of hoopt ze erachter te komen waarom de wereld zo verwarrend is geworden?

In Bracken, een klein dorp in het niemandsland van Brandenberg, is het niet zo idyllisch als het op het eerste gezicht leek. Dora’s nieuwe huis is nog ongemeubileerd, de tuin is een wildernis en de busverbinding naar de stad is slecht. En dan is er ook nog de buurman, die met zijn rechtse uitspraken voldoet aan al haar vooroordelen over mensen met een kaalgeschoren hoofd. Terwijl Dora haar gedachten probeert te ordenen, ontmoet ze mensen die niet in een hokje passen en die al haar vastgeroeste ideeën op zijn kop zetten.

Onder buren van Juli Zeh gaat over onze vooroordelen, zwakheden en angsten, en bovenal over onze kracht, die bovenkomt zodra we onze menselijkheid durven tonen.

Ik heb het zo snel uitgelezen dat ik even omhoog zat voor het volgende boek. De oplossing wandelde de volgende dag al binnen. Ik heb veel vrienden om me heen die van alles kopen en zo ben ik nu verdiept geraakt in het boek van de Zuid-Afrikaanse schrijven Damon Galgut, De belofte. Winnaar van de Booker prize 2021. Een interessant thema, kan de belofte die je een stervende doet gebroken worden? Dat thema kwam ook voorbij in de film De beentjes van St. Hildegard. Een film die ik tijdens de kerst voor de tweede keer ben gaan kijken omdat ik hem zo goed vond.

Als laatste toch nog maar even een Netflix tip, ik ben gisteren op advies begonnen aan de serie Charite.

Charité is een Duitse televisieserie in het genre historisch drama, dat gebaseerd is op het ziekenhuis Charité in Berlijn rond 1888 en tijdens de Tweede Wereldoorlog. De serie heeft 6 afleveringen in het eerste seizoen. Het tweede seizoen dat zich aan het eind van de Tweede Wereldoorlog afspeelt, kwam in 2019 uit. Het derde seizoen speelt zich af rond de tijd van de bouw van de Berlijnse muur. Heel interessant rondom thema’s als de levens van beroemde dokters (Koch bijvoorbeeld) en verschillende ziektes als tbc, blindedarmontsteking enz, maar daarnaast ook maatschappelijke thema’s als antisemitisme, sociale uitbuiting en een vleugje romantiek. Het derde seizoen verschijnt in januari, dus ik kan weer lekker een tijdje vooruit. Voor alle mensen die van medische series houden. Ik schijn nog steeds de serie House te moeten zien met Hugh Laurie in de hoofdrol, waar ik wel een fan van ben.