Elke week verheug ik me op zondag op VPRO boeken (vooral in de winter als het koud is en regent). Als ik het gemist heb kijk ik het meestal op een later tijdstip nog eens na. Gewoon om op de hoogte te blijven omdat ik nog steeds in de boekenbranche zit en graag andere mensen adviseer over titels waar ik enthousiast over ben. Vandaag was er een uitzending met twee gasten waarvan ik onmiddellijk dacht, die moet ik lezen. Het betrof de boeken van de Oostenrijker Arno Geiger, Onder de Drachenwand, en Andras Forgach, De akte van mijn moeder.

De thematiek van beide boeken, bij de Hongaar Forgach een geliefde moeder die voor de geheime dienst niet alleen haar omgeving, maar ook haar man en kinderen bespioneerde, bij de Oostenrijker Geiger het leven een Wehrmacht soldaat dat verstrengelt raakt met het leven van een Holocaust overlever. Het interview was zo boeiend (Jeroen van Kan spreekt schitterend Duits en kan fantastisch interviewen) dat ik bijna besloot om het boek te gaan kopen. Maar ik wacht nog even of ik het bij de bibliotheek kan lenen.

Uit de beste 51 boeken van 2018 van de medewerkers van de Volkskrant van woensdag 19 december (de beroemde lijstjes aan het einde van het jaar) onderstreepte ik Bas van Bavel, De onzichtbare hand, (elk marktsysteem holt zichzelf uiteindelijk uit), Sadegh Hedayat, De blinde uil (over gekte,een koortsdroom), Sally Rooney, Normal people (over een vriendschap), Lisa Halliday, Assymetrie (over haar relatie met Philip Roth), en misschien wel, ondanks dat ik niet van thrillers houd, Nicci French, De dag van de doden (psychoanalytica Frieda Klein helpt bij het oplossen van moorden). De vertaling van Normal people verschijnt in januari 2019 als Normale mensen.

Afgelopen vrijdag hadden we weer boekenclub. Er was wat gemor over de keuze van de gelezen boeken. Te veel de waan van de dag (Isik) en te weinig literair. Van Murat Isik (Wees onzichtbaar en Verloren grond) hebben we allemaal genoten, maar meer om het verhaal dan om de literaire kwaliteiten. Leida wil graag iets lezen van Michel Montaigne  (Essays)maar dat is een filosofieboek  en we willen juist fictie. Ik heb net een mooie recensie gelezen over het boek Our mutual friend van  Charles Dickens (vertaald als Onze wederzijdse vriend), maar die laten we voor een volgende keer liggen. Tineke komt met het boek van Johan Harstad, Max, Mischa & het Tet-offensief. Dit boek heeft recentelijk de Europese literatuurprijs gekregen, maar het t is een heel dik boek en daar heeft niet iedereen zin in. Schijnt heel goed gevonden te worden door jazzliefhebbers. We besluiten uiteindelijk om weer eens echte klassiekers te behandelen. Als eerste De gebroeders Karamazov van Fjodor Dostojevski (ook dik trouwens). Er is de wens om de nieuwste vertaling te nemen met de titel De broers Karamozov.

De boeken die verder ter sprake kwamen; De heilige Rita van Tommy Wieringa (wisselend ontvangen), Richard Evans De eeuw van de macht, Carel van Schaik Het oerboek van de mens, Jean D’ Ormesson Ik leef altijd (niet lezen), Revel en  Ricard De monnik en de filosoof, Jan van Aken, De ommegang (niet lezen), Frank Westerman, Wij, de mens, Teun van der Keuken, Goed volk en Charles Mann, 1493, hoe de wereld zich ontwikkelde na de ontdekking van Amerika. Ik vergeet nog Hersenschimmen van Bernlef te vermelden, een klassieker op het gebied van dementie en Auke van der Woud, De nieuwe mens, de culturele revolutie in Nederland rond 1900. 

De volgende boekenclub is 22 februari bij Tineke.

Hoe veel mensen wel niet afwijzend reageerden als je vertelde dat je op vakantie naar Iran ging! Ben je niet bang dat je ontvoerd wordt, dat land zit toch vol met terroristen (zie mijn vorige blog waarom mensen dat denken), maar is dat niet gevaarlijk met al die aanslagen (in Europa zijn aanslagen, in Iran nauwelijks). Het enige dat echt gevaarlijk was was het verkeer in Teheran. Nergens hebben we ons zo veilig gevoeld als in Iran. Je kunt maar een ding concluderen, mensen informeren zich heel slecht of helemaal niet. Er zijn wat ontvoeringen geweest bij de grens met Afghanistan en mensen denken dat je zo maar ontvoerd wordt midden in de stad. Er is een aanslag geweest recentelijk en mensen denken dat er overal bommen ontploffen. De dictatuur van de angst zullen we maar denken. Hierin spelen media inderdaad wel vaak een kwalijke rol doordat ze het negatieve nieuws belichten en niet de andere kant laten zien.

Wie trouwens wel een positief beeld moet hebben gehad van Iran is onze eigen voormalige koningin Beatrix. Ik lees een boek dat ik in mijn handen gedrukt kreeg met de titel Drakensteyn, Droomkasteel, van Fleur Jurgens. Daarin wordt melding gemaakt van het feit dat Beatrix met wat vrienden een Europese werkgroep had opgericht (1963) om hulp te verlenen aan Dousadj, een door de aardbeving zwaar getroffen stad, 184 ten zuidwesten van Teheran. David Mitchnik, een Pers, was projectsecretaris van de Actie Dousadj, waar de prinses volgens het boek (gebaseerd op de dagboeken van de kokkin van Drakesteyn, Michelle Mastenbroek) verliefd op was, en hij op haar. Beatrix leest de kokkin zelfs een gedicht voor van de Perzische dichter Omar Khayyam, terwijl ze een sigaretje roken (fictie of non-fictie?). Bernhard keerde zich fel tegen deze verhouding en niet veel later was het over. De prinses is ook aanwezig tijdens het staatsbezoek van de sjah van Perzië en keizerin Farah Diba bij Persepolis. Wij hebben de restanten van de tenten van dat staatsbezoek die er nog steeds staan !! kunnen zien. Bizar, dat die nog steeds niet zijn weggehaald. Er wordt gezegd dat dit feest in de woestijn het einde aankondigde van het bewind van de Pahlavi dynastie. Zoveel weelde en geldsmijterij terwijl het volk verhongerde, dat vroeg om een reactie. En die is er gekomen in de vorm van De islamitische staat Iran. Je moet onwillekeurig denken aan de protesten van de gele hesjes in Frankrijk. De wereld is zo rijk en er lijden steeds meer mensen gebrek.

Over de Perzische dichters gesproken, wij bezochten in Shiraz het graf van Hafez, naast Roemi  de beroemdste dichter van Iran. Het was er erg druk, want het was een vrije dag en dan bezoeken de Iraniërs graag hun helden. Iedereen kent het werk van dichters uit het hoofd schijnt het, maar dat geloof ik niet echt. Ik leerde deze dichters kennen doordat ik in de bibliotheek altijd de introductie van vluchtelingen deed. Toen de Iraanse vluchtelingen kwamen in de jaren tachtig hoorde ik al snel over deze dichters . Vooral Hafez is schitterend, dat is wel mijn favoriet.

Ik moet iets uitleggen over de naam van het land Iran, dat toen ik jong was Perzië heette. Het Iraanse Plateau werd bewoond door Iraanse (edel, nobel, goed) volken, als tegengesteld aan volken van Toeranische (buitenlanders of barbaren) afkomst. Toen deze volken in contact kwamen met de Grieken werden ze gedomineerd door een groep die uit de streek Pars (Fars) stamde. Daarom noemde het Westen het rijk van de Iraniërs Parsae. De Iraniërs zelf noemden zich eeuwenlang Perzen en Perzisch werd de term voor de schrijftaal die de meeste Iraniërs gebruikten. De Arabieren die in de 7e na Christus het land zouden islamiseren noemden het land Faris. De Perzen voelden zich altijd onderdeel van een Iraanse etnische en culturele eenheid, maar pas in 1935 besloot de heerser Reza Pahlavi dat zijn land voortaan internationaal bekend moest staan als Iran in plaats van Perzië. Volgens Reza moest het land zijn illustere pre-islamitische erkennen en herwaarderen, ten koste van de islamitische religieuze identiteit, die 1200 jaar lang een kenmerkend en fundamenteel element van Perzië/Iran was geweest. Vanaf dat moment was de naam Perzië synoniem voor een land dat alleen in Duizend-en-een-nacht bestaat en of ongeneeslijke romantici op zoek naar Ali baba. (Anna Vanzan: Perzië, geschiedenis en cultuurschatten van een oude beschaving).

Maar doordat de korte dynastie van d Pahlavi omver werd geworpen en de islamitische republiek Iran werd uitgeroepen, kreeg het land internationaal de reputatie van een broeinest van intolerantie en religieus fanatisme en werd het woord Iran verbonden met islamitische terroristische bewegingen. de Iraniërs die het land ontvluchtten begonnen zich weer met de term ‘Perzen’ te identificeren, omdat het woord Iraniër synoniem aan ‘terrorist’was geworden. De naam werd zo politiek geladen dat tegenstanders van het regime hun kinderen Darius of Cyrus  gingen noemen naar de Achaemenidische keizers.  De Pahlavi’s hadden de ruinesteden Persepolis en Pasargade weer op de kaart gezet om het verleden te verheerlijken, daarna dreigden ze weer in de vergetelheid te raken omdat de islamitische machthebbers alleen de islamitische monumenten restaureerden.

Gelukkig is er nu ook van die kant interesse voor de geraffineerde levensstijl van de periode tussen de 6e eeuw voor Christus en de 7e eeuw na Christus. De Achaemeniden en de Sassaniden heersten over een enorm gebied van Mesopotamië tot Transoxanie en van de Egeïsche zee tot het Indiase subcontinent. Na de islamisering wisten de Iraniërs op de hoogvlakte hun unieke identiteit te bewaren doordat hun grondgebied was omgeven door woestijnen en bergketens.

Nog even de volgorde:

• 9e tot de 6e eeuw voor Christus Meden (grote invloed op Achaemeniden)
• 6e tot 3e eeuw voor Christus Achaemeniden (Cyrus, Darius)
• 3e eeuw voor Christus Alexander de Grote
• 3e eeuw voor Christus tot 3e eeuw na Christus Parten
• 3e eeuw na Christus tot 6e eeuw na Christus Sasaniden (Zoroastrisme werd staatsgodsdienst)
• 6e eeuw na Christus tot nu Arabieren, islam wordt staatsgodsdienst
• 1925 tot 1979 Pahlavi dynastie (gebruikten Faravahar, de wijze oude man in het symbool van de Zoroasters om de natei Iran te vertegenwoordigen)

Ik durf het bijna niet te zeggen, maar twee dagen nadat ik terug was uit Iran heb ik een safari van 10 dagen naar Kenia geboekt samen met mijn zoon Thomas. Hij is door omstandigheden al tien jaar niet op vakantie geweest en we hebben zitten bedenken wat we allebei leuk zouden vinden (hij heeft niet zo snel een vriend die mee kan). We hebben de afgelopen vier jaar heel veel BBC natuurdocumentaires gekeken en het leek mij een goed idee om een safari te doen. We gaan naar Mombassa en vandaar naar een aantal parken en we slapen ook twee nachten in een safarikamp. Ik hoor van diverse mensen om me heen dat een safarivakantie een van de mooiste ervaringen was.

Ruim een week na Iran heb je al weer het idee dat je wordt opgeslokt door werk, sociale verplichtingen en feestjes. Na mijn vakantie kwam ik een vrouw tegen die twee jaar geleden verhuisd is naar Iran, nadat ze verliefd werd op een gids. Ze woont in Shiraz en nodigde me uit om in mei naar Iran te komen om de zuidelijke route te doen, de plaatsen waar ik nog niet ben geweest. Misschien gaat dat er wel van komen, want Tanja, mijn reismaatje naar Oezbekistan wilde heel graag ook naar Iran. Ik sta er voor open.

Maar vooruit, ook nog even over de boeken die ik de afgelopen week in mijn handen heb gehad (en soms al helemaal heb gelezen). Ik heb veel plezier beleefd aan Goed volk van Teun van der keuken. Die linkse, intellectuele ouders (zijn vader was de bekende filmmaker Johan van der Keuken) die een statement willen maken door Teun op een echte Amsterdamse volksschool te doen, waardoor hij totaal uit de toon valt. Zijn vader die een erfenis weigert omdat het geld naar de armen moet gaan, waarop zijn vrouw zegt,’ maar wij hadden van de week toch ook een deurwaarder aan de deur’. Met Teun komt het gelukkig toch nog goed op die school, hij gaat uit stelen, gaat flink blowen en weet zich zo uiteindelijk toch in te vechten in dat milieu. Het zal hem zeker hebben geholpen in zijn latere carrière als journalist van Keuringsdienst van waarde. Je zou hem nu een waardige opvolger van zijn vader kunnen noemen met al die misstanden die hij aan het licht brengt met het programma de Monitor. Behalve dat hij zelf zegt dat hij alles wat hij doet met een grote dosis humor probeert te doen, juist omdat hij heeft ervaren dat al die vooroordelen van zijn ouders te kort deden aan de mensen die er op hun manier ook iets van probeerden te maken.

Verder ben ik ook begonnen aan Wij, de mens van Frank Westerman, een boek dat ik voor mijn verjaardag had gekregen. Ik ben meteen geboeid geraakt na lezing van de eerste hoofdstukken. Het gaat over de ontdekking van een hele kleine mensensoort in 2003 op het eiland Flores die niet in te passen was in de menselijke stamboom. Hij doet verslag van het onderzoek dat hij samen met een groepje studenten doet, heel inspirerend. Vrijdag hebben we weer onze tweemaandelijkse boekenclub en dan zal ik er verslag van doen.

Verder maak ik nog even melding van een artikel dat ik net las in de VPRO gids over het journalistieke onderzoekscollectief Follow the money. Zij worden betaald door betalende abonnee’s en zaten nu al op de 10.000 betalende lezers. Het volgende haalde ik van hun website af…….

Visie

Waarheidsvinding en duiding door onafhankelijke diepgravende journalistiek is niet alleen een onmisbaar onderdeel van onze democratie, de kracht van de onthulling gecombineerd met de belofte van mogelijke verbetering en innovatie kan zaken in beweging zetten en ten goede keren.

Missie

We streven met een optimistische instelling naar rechtvaardigheid en transparantie in een wereld met schaarse en ongelijk verdeelde rijkdommen waar alles om geld draait.

We controleren de macht door geldstromen te volgen, stellen problemen en misstanden in de samenleving aan de kaak, leggen complexe verbanden bloot en dragen oplossingen aan.

Bij die zoektocht naar waarheid en in ons streven naar rechtvaardigheid betrekken we onze lezers. Gezamenlijk leveren we een bijdrage aan het herstel van het moreel kompas…..

Ik denk dat ik 2019 begin door lid te worden voor 80 euro per jaar. Kijk ik even de komende maand welke goede doelen mij het afgelopen jaren hebben weten te strikken en en zeg ik die op ten gunst van Follow The Money.

Van de week Vrouw of vos van David Garnett (1892-1981) gelezen in een dag. Je bent er zo door heen. Schijnt een keer door het boekenpanel uitgekozen te zijn als beste boek van de maand. Het is prachtig geschreven met thema’s die eerder zijn verbeeldt in de literatuur. Een vrouw die van het ene moment op het andere in een vos verandert. Als je de analyses er op na leest kun je er van alles in lezen, een parabel over onvoorwaardelijke liefde van een man, een sprookje over een mens in de huid van een dier en wat al niet. Ik las het vooral als een verhaal van iemand die door het huwelijk iets moet  zijn wat ze niet wil worden, een keurige burgervrouw die thee zet om vier uur. Die besluit dat ze wil leven buiten de normen die haar worden opgelegd. En ik las het ook als een ode aan de natuur en hoe dun de scheidslijn is tussen mens en dier. Garnett schijnt een groot natuurliefhebber te zijn geweest die als kind al in jassen van konijnenbont liep.

Deze week ook begonnen in Kees Schuyt, Spinoza en de vreugde van het inzicht. Omdat ik ooit ben begonnen in het werk van Spinoza en het behoorlijk onleesbaar vond voor de leek, leek een inleiding van een kenner die veel cursussen geeft over de werken van Spinoza het proberen waard. Schuyt vertelt in de inleiding dat hij ook begon in Spinoza en werd ontmoedigd. Hij had als student een inleiding over Spinoza in het tweedelige boek over de Geschiedenis van de filosofie van Hans Joachim Storig, een boek waaraan ik  ook heel veel kennis te denken heb en nog steeds wordt gezien als het standaardwerk over de de filosofie. Schuyt  begint in ieder geval goed. De werken worden chronologisch behandeld, waardoor je er in kunt groeien. Het wordt evengoed nog taaie kost, maar dat moet naast al dat gemakzuchtige Netflix.

Een Netflix tip van mijn zus die nu ook overstag is gegaan: El catedral del mar, naar het boek van Ildefonso Falcones. Heerlijk op de late zaterdagavond als er niets op de televisie is. Ik had het boek vorig jaar (als dwarsligger) gelezen tijdens een vakantie en tijdens het oproer in Barcelona voor onafhankelijkheid. Het boek speelt in de 14e eeuw wanneer er een middenstand groeit in een land dat altijd door feodale wetten werd geregeerd. Als je als horige binnen de stadspoorten van Barcelona wist te komen werd je een vrij man. Heerlijk boek. In deze werd werd ook de beroemde kathedraal Santa Maria del mar gebouwd.  Voor de komende vakantie neem ik van Falcones, Koningin op blote voeten mee, ook als dwarsligger. Dit boek speelt in de 18e eeuw en gaat over de vrijheidsstrijd van de zigeuners die in die tijd achtervolgd werden.

Gisteravond hadden we de tweemaandelijks boekenclub over Jaan kross. Sommigen van ons geven Tussen drie plagen (de drie plagen zijn de pest, honger en geweld) zes sterren vanwege de historische kennis, het taalgebruik en het inlevingsvermogen. Ik heb uiteindelijk het boek toch nog met veel plezier uitgelezen omdat het tweede deel veel meer gaat over de persoonlijke perikelen van Balthasar met alle vrouwen in zijn leven. Maar het bleef een zware klus. Bram werd letterlijk doodziek  van dat taalgebruik en is er als enige eerder mee gestopt. Naast het gelezen boek werden gelezen, Juli Zeh , Ons soort mensen, Kees Schuyt, Spinoza en de vreugde van het inzicht, Deborah Feldman, Onorthodox (recentelijk te zien in een interview bij VPRO-boeken) , Astolphe Marquis de Custine, Brieven uit Rusland, Mark Solms,  The brain and the inner world.

Verder ook nog; David Garnett, Vrouw of vos (heb ik nu op mijn nachtkastje liggen), Yuval Noah Harari, 21 lessen voor de eenentwintigste eeuw, Hugo Arlman, De eeuw van J.J. Heldring, een biografie, Thijs Lijster, De grote vlucht inwaarts, essays over cultuur, Daniel Kahneman, Thinking fast and slow, Lisa Doeland en Naomi Jacobs, Onszelf voorbij; kijken naar wat we liever niet zien, en als laatste Jeroen Koch, Koning Willem I (1772-1843).

Voor de volgende keer gaan we twee boeken van Murat Isik bespreken, Verloren grond en Wees onzichtbaar. Die heb ik allebei al gelezen zodat ik een paar boeken ga lezen die me interessant lijken, Spinoza en de vreugde van het inzicht en Vrouw of vos. 

Ik las een leuk artikel in de VPRO-gids over het Kinderboekenhuis in Winsum. Het is ‘een museum dat boeken uitleent en een bibliotheek die boeken vasthoudt’, een lieu de memoire De belangrijkste functie is dat mensen hier de boeken uit hun jeugd terugvinden. Wij hebben in onze kringloopwinkel ook een oude kast met allerlei oude kinderboeken die, toen ik begon, tot mijn verbazing veel werden gekocht. Behalve de verzamelaars van de boeken van uitgeverij Kluitman (Bakkertje deeg van Joop van de Haak ben ik al vele malen tegengekomen) zijn er ook veel mensen die echt oude jeugdboeken kopen om de herinneringen die er aan vast zitten. En daar gaat dit artikel vooral over. Over het boek bijvoorbeeld van W.G. van der Hulst’s Het grote voorleesboek, dat een klassieker schijnt te zijn waaruit nu demente bejaarden worden voorgelezen, omdat juist bij deze groep de vroegste herinneringen het sterkst zijn. Ik krijg heel veel zin om een keer naar Winsum af te reizen om een bezoek te brengen aan deze winkel waarin het personeel alles weet van oude kinderboeken zodat ik de komenden jaren ook de echt pareltjes er uit kan halen om ze naar verzorgingstehuizen voor demente bejaarden te brengen.

Van de week ben ik ook nog begonnen in het eerste boek van Murat Isik Verloren Grond. het verhaal van zijn grootvader en vader die als Zaza telkens werden verdreven uit hun huizen, maar daar volgende keer meer over.