Als je over Georgië praat moet je het over de Russen hebben. Ze zijn er in Georgië in grote getallen om vakantie te vieren. Terwijl de meeste Georgiërs een hekel aan Russen heeft (volgens onze gids) gedragen ze zich nog steeds alsof zij daar de baas zijn. Tijdens onze reis heeft Chiatura de meeste indruk op mij gemaakt. En ik ben daar niet de enige in lees ik op internet. Deze mangaanmijnen werden door de Russen rond 1800 in werking gesteld. Door de slechte geografische bereikbaarheid van diepe kloven werden er in 1954 een zeventigtal kabelbaantjes over de kloven geïnstalleerd. Na de ontmanteling van de Sovjet-Unie werden de mijnen grotendeels gesloten maar bleef een gedeelte van de kabelbaantjes, roestig en al in bedrijf. Er wordt geen onderhoud aan gepleegd en ik zou er niet graag in gaan zitten.

Wie ooit de film Stalker van Tarkovsky heeft gezien waarin een gids twee mannen door een verboden gebied, De Zone, leidt, om naar een kamer te zoeken waarin je wensen zullen worden vervuld, krijgt enigszins een idee van hoe het er daar uit ziet. We zijn niet echt door de verlaten, overwoekerde fabrieken gelopen, maar door die film maak ik er in mijn hoofd een beeld van. En over Chiatura gesproken, door heel Georgië staan verlaten Russische gebouwen, die eigenlijk gesloopt zouden moeten worden, maar waar waarschijnlijk geen geld voor ons. Maar Rusland is zo nog wel voelbaar aanwezig en dat moet heel moeilijk zijn voor de bevolking. Wij krijgen trouwens ook nog een fikse ruzie met een Russische vrouw die ons uit een bootje wou zetten (in de Prometeus-grot) waar wij gewoon een kaartje voor hadden. Ze was in een groep en die wilde ze bij elkaar houden, maar achter ons bootje kwam weer een volgend bootje, niets aan de hand. Maar ze begon te dreigen dat we Rusland niet meer in kwamen en ze maakte foto’s van ons die ze naar de politie zou sturen. Mijn reisgenoot Tanja die door haar AirB&B bekend is met hoe Russen zijn, schold gewoon lekker terug en het eind van het liedje was dat ze gewoon voor ons ging zitten.

Die Prometeus-grot was trouwens de enige stop die we wel over hadden willen slaan. Te druk, te toeristisch, en we waren allebei als eens in een dergelijke grot geweest. En daar kwam dan die hysterische Russin nog bovenop. Het viel me trouwens op dat in grote delen van Georgië het Russisch op borden was verdwenen. Heel af en toe zag je nog wel wat Russisch schrift, maar dat was opvallend weinig. In tegenstelling bijvoorbeeld tot Oezbekistan, waar we vorig jaar waren. Als je bedenkt dat Georgie (heersers de Bagrationi familie) rond 1800 koos voor de bescherming van Rusland voor de oprukkende Aziatische steppevolken, Turken en Perzen, dan is dit land al ruim twee eeuwen in de macht van dit land, met uitzondering van 1921, toen ze onafhankelijk werden, maar waar na een jaar al weer een eind aan kwam.

En dan zit je ineens in de auto met een getraumatiseerde oorlogsveteraan (onze chauffeur) en een jonge student internationale betrekkingen (onze gids) die afstudeert op dezelfde oorlog waarin deze chauffeur zwaar gewond raakte. Wij hebben als Nederlanders een streepje voor vanwege onze Sandra Roelofs die getrouwd was met de vorige president Saakashvili. De oorlog waar we heel veel over zullen spreken is de 5-daagse oorlog in 2008, waarin ook de Nederlandse cameraman Stan Storimans om het leven kwam. Op Wikipedia staat een heel uitgebreid verhaald over de twee provincies Zuid-Ossetie (Osseten zijn oorspronkelijk een uit Iran verdreven volk) en Abchazie (ook een apart volk, verwant aan Turken), die zich wilden afscheiden van Georgië en uiteindelijk alleen door de Russen zullen worden erkend. Rusland kwam zich onder het mom van het beschermen van Russische burgers bemoeien met het conflict dat al begon met de onafhankelijkheid van Georgië in 1991. Rusland had wel het recht volgens internationaal recht om die burgers te hulp te komen, maar ze overschreden een grens door het bombarderen van doelen buiten de grenzen van Zuid-Ossetie zoals Gori en Tblisi. Onze gids die veel mensen heeft gesproken voor haar scriptie, o.a. de vice-president spreekt voor het eerst met een soldaat die daar ter plaatse heeft gevochten. Ze spreken heel veel met elkaar, jammer dat wij dat niet kunnen volgen. Wel laat de chauffeur ons video’s zien van bombardementen als we langs de grens van zuid-Ossetie rijden.

Ook bij het kloostercomplex David Garedja krijgen we te maken met de complexe situatie van Georgië. Het complex van honderden cellen, kapelletjes, grotwoningen ligt in de regio Kacheti, maar een deel van het daarvan ligt ook in de regio Azerbeidzjan. Ook hierover woedt een grensconflict tussen beide landen. Als we proberen naar een bepaald gedeelte van het klooster te wandelen worden we tegengehouden door gewapende militairen. Soms lukt het wel en soms lukt het niet vertelt de gids. Het is jammer want het gebied is prachtig.

Het derde probleem doet zich voor in Samtsche-Dzjavacheti, dat grenst aan Armenië. Als we vanuit Vardzia richting deze provincie rijden krijgen we het verhaal te horen van de gids dat ook hier de bewoners, voornamelijk Armeniërs, liever bij Armenië willen horen. Ze spreken zelfs heel vaak niet eens Georgisch. Als we in een winkel wat water en brood kopen hangt er een vijandige sfeer (Russen). Over Vardzia kan ik zeggen dat ik dat een van de mooiste plekken van Georgië vond. De grottenstad werd gebouwd in de Gouden eeuw van Georgië (12e en 13e eeuw) door Koning Giorgi 3 en zijn dochter Koning Tamar om te schuilen voor de hordes Mongolen die het land binnendrongen. Hier ging trouwens ook de zijderoute langs van het Midden-Oosten. Wat een gecompliceerd land met een turbulente geschiedenis van oorlogen. Elkaar groeten met hallo, wordt hier gedaan met camerjoba (zege in de strijd). Nou, dan weet je het wel.

Oorspronkelijk stond er een rots voor de stad waardoor deze aan het oog werd onttrokken, maar die is door een aardbeving verdwenen evenals 75% van deze stad. Er wonen nog steeds wat monniken waardoor het complex voor toeristen te bezoeken is. De wandeling er doorheen was heel bijzonder.

Als je bedenkt dat Georgië niet veel groter is dan Nederland en drie miljoen inwoners heeft (wel twee miljoen nog eens in het buitenland) kun je je een voorstelling maken van hoe leeg het land is. Weinig tot geen snelwegen, prachtige bergen (hoge Kaukasus o.a. Stefansminda, lage Kaukasus e.a.ketens) wij 2000 kilometer hebben gereden, dan heb je een klein beetje een idee van onze tocht, die heel vaak werd afgeremd door loslopende koeien, paarden, varkens en gaten in de weg. Het is een prachtig land met veel potentie voor het toerisme, terwijl wij de kuststrook niet eens hebben gezien. Maar dan zeggen wij tegen elkaar dat de stranden nergens zo mooi zijn als in Noord-Holland. De volgende reis gaat naar Libanon, Beiroet, maar dat is pas over 5 maanden.

Als elfjarige kwam ik op de markt terecht bij de beroemde Zaanse lappenkoning Klaas van de Brink (later ook beroemd geworden door zijn beeldentuin, kijk maar eens op die trefwoorden). Mijn zussen waren mij al voorgegaan maar hadden het niet lang volgehouden. Bij mij was het meteen liefde op het eerste gezicht, ik voelde me als een vis in het water, hier hoor ik thuis. Ik heb er uiteindelijk bijna vijftien jaar gewerkt. Toen kreeg ik mijn eerste echt baan en moest ik de markt opgeven. Afgelopen zaterdag las ik in het Volkskrant magazine een leuk stukje over documentairemaker Sinan Can, waar ik een fan van ben. Hij woont in Nijmegen. Hij komt zaterdag altijd op de markt, want waar zie je de mens mooier dan op de markt.  Can: “de markt is een plek waar al duizenden jaren mensen bij elkaar komen, of dat nu in Aleppo is of in Raqqa of Nijmegen. Waar leven is, is markt, het is een hoopvolle plek. Een wandeling over de markt zorgt dat je de moed niet verliest”. Dat voel ik precies zo. Ik heb daar al eerder in columns over geschreven. Want eigenlijk is de bibliotheek ook zo’n hoopvolle plek. Mensen van alle leeftijden en alle lagen van de bevolking komen er met elkaar in contact.

De kringloop waar ik nu als vrijwilliger werk is natuurlijk ook gewoon een overdekte markt. Ik werk er nu net een jaar, ik ben vorig jaar half september begonnen, en heb er nog steeds heel veel plezier in. De afgelopen zomer hebben we topdagen gedraaid, ondanks de warmte. Het was geen straf om op die snikhete dagen mensen te helpen die vanuit de camping met hun kinderen lekkere leesboeken kwamen halen (het enige wat je met die warmte nog kon doen). Er kwamen ook veel buitenlanders die hier op vakantie waren. gelukkig hebben we ook Duitse, Engelse en Spaanse boeken. Er gebeuren steeds weer onverwachtse dingen waar je heel vrolijk van wordt. Mannen die kledingadviezen gaan vragen (vind je dat ik deze jas moet kopen?), ik zoek geen boek maar een vrouw, heb je suggesties?, je moet dit boek eens lezen, echt iets voor jou). Na een jaar zijn er veel vast klanten waar je een band mee opbouwt en die het werk leuk maken. De kunstverzamelaar, de docent, de postbode met een passie voor boeken, de handelaar, het zijn er langzamerhand heel wat.

Mijn favoriete markt was natuurlijk het Waterlooplein, waar ik vanaf jongs af aan met mijn moeder naar toe ging. Ik kende er ook diverse mensen, zoals Ruud van de kleding. Twee jaar geleden kreeg ik nota bene een kaartje (!) van hem of ik niets een langs wilde komen in Purmerend, waar hij woonde. Ik vond dat heel vreemd en ben er toen tot mijn spijt niet op ingegaan. Vier maanden later hoorde ik op Koningsdag dat hij net was overleden. Hij was dus terminaal ziek en wilde nog een hele oude klant nog eens spreken. Voor mij is de e markt is nu niet meer wat het is geweest. Er zijn plannen om de markt te verplaatsen, maar dat zal de markt waarschijnlijk wel overleven. Er zijn diverse boeken op deze bijzondere markt verschenen. Vier eeuwen Waterlooplein van Cahen en ook Evert Werkman, Waterlooplein.

Zoals ik verslaafd ben aan de fysieke markt, zijn er veel mensen tegenwoordig verslaafd aan de de digitale markt, marktplaats.nl. Ik herinner me dat er ook een boekje over verscheen dat door de bibliotheek werd gekocht, Speurder op internet, kopen verkopen op het elektronische Waterlooplein van Emile Bode (uit 2006).