Onze maatschappij gaat eindelijk weer open op 25 september (afgezien van een paar sectoren als het OV), Denemarken is al weer helemaal van het slot, India gooit zijn grenzen ook eind september open en nu maar hopen dat het vaccineren in armere landen een beetje opschiet. Alles voelt al weer een stuk normaler, ook omdat mijn zangessen van het koor weer zijn begonnen. En….Ik heb afgelopen weekend vier dagen Dubrovnik geboekt met mijn twee zonen. Mijn eerste reis na mijn pensionering was naar Kroatië, naar het landhuis in de baai van Zaton net buiten Dubrovnik, van vrienden van mijn zus die in de jaren 90 naar Nederland waren gevlucht vanwege de oorlog. Wat een prachtig land met een schitterende kust, romantische eilanden als Lokrun (waar Game of thrones is opgenomen) en een mooi binnenland met kastelen, “chinese muur” (Ston) en niet te vergeten het Plitvicer merengebied, waar ik vakantie hield voordat mijn carrière als bibliothecaris begon. Ik begon mijn werkzame leven op vakantie in Joegoslavië en eindigde mijn werkzame leven in hetzelfde land dat nu Kroatië heette.
Toen ik in de jaren tachtig Spaans studeerde kwam ik een studente tegen die vanuit Bosnië met haar ouders naar Zweden was vertrokken omdat haar ouders er van overtuigd waren dat er op de Balkan nog eens een verschrikkelijke oorlog uit zou breken. Joegoslavië bestaat niet Agnes, dat is een idee, wij zijn Bosniërs, kroaten, Serviërs, en we hebben allemaal nog een appeltje te schillen met elkaar. Ik heb vaak aan haar moeten denken toen die voorspelde oorlog uitbrak. Tito heeft de boel een tijd op de rails weten te houden maar onder de oppervlakte broeide er van alles.
Als je wilt weten hoe die grenzen de afgelopen paar honderd jaar in Europa steeds weer veranderden en wat dat voor spanningen dat opleverde moet het fantastische boek van Caroline de Gruyter Beter wordt het niet, een reis door de Europese unie en het Habsburgse reis. Er zijn van die boeken waardoor je je na lezing een stuk intelligenter voelt en dat is met dit boek het geval. Al die inspanningen van de Gruyter, die research, ze je laat je er royaal in delen. En ik heb het al eens eerder gezegd, echt geschiedenisboeken schrijven zonder dat het een moment saai wordt is een uitzondering (Russell Shorto bijvoorbeeld). Je hebt een veel beter beeld van de hedendaagse politiek en bent een overtuigd Europeaan geworden na lezing. Maar vooral het beeld van een ongelooflijke smeltkroes waarin de natiestaat nog niet bestond en mensen ook echt Habsburgers waren, een rijk dat zich uitstrekte van Kroatië tot Bohemen. Voor alles wilde de Habsburgers de vrede bewaren tussen al die verschillende volken en dat lukte honderden jaren lang totdat uiteindelijk de Eerste Wereldoorlog een einde maakte aan het Rijk.
Europeanen klagen graag dat de Europese Unie zo verdeeld is, zo traag en zo zwak. Maar geloof het of niet, het Habsburgse Rijk was net zo. Tijdrekken, conflicten vermijden, permanent hervormen en lelijke compromissen sluiten waren hoekstenen van het Habsburgse bestuur. Met fortwursteln, doormodderen, gaven de keizers vele volkeren, talen en culturen een dak boven het hoofd – en dat maar liefst zeshonderd jaar lang. Daar kan de EU, die al even multinationaal is, nog iets van leren. Kan het zijn dat de grootste Europese zwaktes tegelijkertijd een kracht zijn? En dat Europa per definitie alles half doet, en nooit af is?
‘Wenen? Brussel? Caroline de Gruyter sleept ons mee in een fascinerende zoektocht door Europa. Vol vergeten verhalen, tegelijk razend actueel. Zo schrijf je geschiedenis!’ – Geert Mak
Na dit boek schakel ik weer even over op iets totaal anders, Jeanette Winterson, Waarom gelukkig zijn als je normaal kunt zijn. Een boek dat al heel lang op mijn radar stond vanwege het thema, de zoektocht van een geadopteerde vrouw naar haar biologische moeder. Die mag ik natuurlijk niet overslaan. Winterson werd beroemd met het boek Sinaasappels zijn niet de enige vruchten waarin ze schrijft over haar jeugd met een fundamentalistische adoptiemoeder Geweldig boek dat ik ook lang geleden heb gelezen.
