Ik vroeg de conducteur vanochtend in de trein of hij het artikel van Sander Heijne in de Volkskrant over marktwerking al had gelezen. Dat had hij niet. Moest hij wel doen hoor. Hij zou het doen. Het artikel Samen krijgen we de markt wel klein van Sander Heijne, is zo’n artikel waar je een goed humeur van krijgt. Dit artikel gaat over zijn boek Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u dat 20 februari verschijnt. Het gaat over dertig jaar marktwerking in Nederland, en dan vooral in de publieke sector, waaronder de NS. Ik reis veel met de trein en moet vooral niet denken dat de chaos van tegenwoordig iets te maken heeft met vallende blaadjes, ijs en looddiefstallen. Het komt door de opsplitsing van NS in NS en Prorail (vroeger gingen machinisten zelf met gasbranders wissels ontdooien, maar dat mag niet meer).

Marktwerking in de publieke sector heeft bijna nooit geleidt tot goedkoper en beter, integendeel. En de meeste beleidsmakers weten dat. Marc Chavannes schreef daar al eens over in Niemand regeert uit 2009, ooit door mij besproken bij RTVNH. Onderzoek naar aanleiding van het boek leidde tot de conclusie dat privatisering dingen complexer en bureaucratischer maakt. Maar er veranderde niets. Volgens Sander Heijne komt dat door de lobby van bedrijven die verdienen aan de marktwerking en door ‘ideologische luiheid’. Toch is Heijne hoopvol voor de toekomst omdat politici wel gevoelig blijken voor concrete wensenlijstjes van burgers met een brede achterban. Hij noemt recente voorbeelden acties die geleid hebben tot verandering; de huisartsen en Hugo Borst zijn mooie voorbeelden. Ik zelf noem programma’s als De monitor en Radar.

In navolging van deze activisten roept Heijne ons op om als beroepsgroep die worstelt met de doorgeschoten marktwerking de handen ineen te slaan. Sociale media zijn hierin een mooi instrument om mensen te mobiliseren. Eenmaal samen moet er een inventarisatie komen van de problemen, zodat het beleid met concrete voorstellen en gerichte acties weer de juiste kant opgeduwd kan worden. Het succes van de acties zal steeds afhangen van de redelijkheid van de eisen, dat laten Borst en de huisartsen zien. We zijn veel machtiger dan we denken.