Toen de Coronapandemie net begon begon meteen het hamsteren. Iedereen was bang voor haperende voedselketens en andere ongeregeldheden. Ik ken diverse mensen om me heen die grote voorraden voedsel hebben opgeslagen, maar ik ben daar nooit aan begonnen. Het meeste moet je toch na een paar jaar weer weggooien en het staat me op de een of ander manier tegen. Toen ik net in Alkmaar woonde was een goede kennis enthousiast over mijn huis omdat ik een strook van 25 meter langs mijn huis kon openbreken om er aan aardappelveld aan te leggen mocht het ooit nodig zijn. Hij had de hongerwinter meegemaakt en moest na de oorlog in 1945 aansterken op het Belgische platteland. Honger is iets wat je nooit meer vergeet. Diezelfde kennis, nu inmiddels 91, liet me afgelopen week een paar tekeningen zien die hij gemaakt had van een paar meisjes in de rij voor voedsel tijdens de hongerwinter. Ik was onder de indruk, de holle ogen, de lege blik, hij had het goed getroffen. Hij was die meisjes nooit vergeten. Toevallig las ik de afgelopen week het boek van de Nobelprijswinnaar J.M.G.Le Clezio Refrein van de honger. Een boek over hoe zijn moeder in de oorlog vecht tegen de honger en probeert het wegkwijnende gezin overeind te houden. Je voelt meteen een afstandelijkheid in de beschrijving van Le Clezio als hij het over de honger heeft omdat hij dat niet zelf heeft ervaren. Heel anders is dat in andere boeken die ik gelezen heb, Bijvoorbeeld Knut Hamsun Honger, wat op mij diepe indruk maakte of Konstantin Paustovski in zijn zesdelige autobiografie, Het verhaal van een leven.

Honger, dat oorspronkelijk in 1890 verscheen, is een klassieker in de moderne wereldliteratuur. Het is het wilde verhaal van een jonge schrijver/journalist die op de grens van het hongerlijdersbestaan vecht voor een plaatsje in de samenleving. Knut Hamsun werd voor zijn werk bekroond met de Nobelprijs voor de Literatuur.

We zijn nu ruim een jaar verder en ik geloof niet dat mensen nog bang zijn om te verhongeren. We zijn ook nog eens bijna de grootste voedselexporteur van de wereld. Ik ben afgelopen week toevallig voor het eerste getest omdat ik in contact was geweest met iemand die corona bleek te hebben. De eerste test was gelukkig negatief en dat verwacht ik ook van de tweede test die ik vandaag moest doen, ook als omdat die vriend al gevaccineerd was waardoor hij veel minder besmettelijk is. Maar ik moest de afgelopen 5 dagen wel in quarantaine en kreeg meteen een paar goede tips voor series op Netflix. Ik merk dat ik zo genoeg heb van die eindeloze discussies over dat Astra Zeneca vaccin, dat ik meteen begonnen ben met een tip waar ik zin in had Manhunt, unabomber . Ik ben gisteren begonnen en ben meteen gegrepen. De criminal profiler Jim Fitzgerald die in 1995 tot het team toetreedt (wat dan al jaren bezig is en volledig vast zit) weet met een linguïstische analyse (het is een vrouw die hem daarop attendeert en helpt) van hetmanifest van de Unabomber (Industrial society and his future) van de unabomber de dader te achterhalen. Er zit veel maatschappijkritiek in de serie en een thrilleraspect omdat Jim in de ban komt van deze figuur. Allemaal waar gebeurd wat het toch net wat spannender maakt. Op Netflix is ook de serie Unabomber is his own words te zien. Die ga ik daarna kijken.

In 1971 Dr. Theodore Kaczynski rejected modern society and moved to a primitive cabin in the woods of Montana. There, he began building bombs, which he sent to professors and executives to express his disdain for modern society, and to work on his magnum opus, Industrial Society and Its Future, forever known to the world as the Unabomber Manifesto. Responsible for three deaths and more than twenty casualties over two decades, he was finally identifed and apprehended when his brother recognized his writing style while reading the ‘Unabomber Manifesto.’ The piece, written under the pseudonym FC (Freedom Club) was published in the New York Times after his promise to cease the bombing if a major publication printed it in its entirety.

Ik wilde vroeger als kind liever een jongetje zijn. Ik liep in een overall, deed wilde spelletjes met andere jongetjes en speelde niet met poppen. Ik had een oudere broer en die genoot veel privileges. Hij kreeg biefstuk omdat hij wielrende, hoefde geen huishoudelijke taken te doen en speelde de baas over ons (mijn vader had niet zoveel gezag). Ik zag ook hoe hard mijn moeder werkte en dat dat geen financiële onafhankelijkheid opleverde. Toen ik elf jaar was begon ik te werken op de markt bij de beroemde lappenkoning Klaas van de Brink (later beroemd geworden door zijn beeldentuin) en dat bleef ik doen tot mijn eerste serieuze baan. Het was iets heel onbewusts maar (financiële) onafhankelijkheid zag ik als iets wat als eerste in mijn leven nagestreefd moest worden. Omdat ik dat werken op de markt zo leuk vond bedacht ik dat ik mijn hele leven verzekerd zou zijn van die onafhankelijkheid. Als mijn carrière zou mislukken kon ik altijd nog op de markt gaan werken.

Nederland bungelt steeds onderaan alle lijstjes als het aankomt op vrouwenparticipatie op de arbeidsmarkt. Daar heb ik me altijd over verbaasd. Er is ook al genoeg over geschreven en geanalyseerd. Kennen die vrouwen dan niet het gevoel van onmacht als je afhankelijk bent? Deze week was het onafhankelijke vrouwen wat de klok sloeg. Ik heb deze week voor het eerst van mijn leven aan de buis gekluisterd gezeten bij het debat over de uitgelekte stukken van de verkenners. Wat een spektakel! Ik was er van overtuigd dat Siegried Kaag, waar ik op gestemd heb uiteindelijk, ook de motie van wantrouwen zou steunen, maar begrijp ook waarom ze dat niet heeft gedaan. Het landsbelang, de chaos die het zou veroorzaken. Ik vond haar weer soeverein in haar optreden en denk dat ze door haar optreden misschien toch nog kans maakt om premier te worden. Het is denk ik niet helemaal uitgesloten. Eindelijk de bestuurscultuur van Shell aan de kant regeren met visie waar het met het land naar toe moet. In de Groene Amsterdammer stond een uitgebreid artikel over het oprukken van de vrouwen in de economie. Ik ga proberen het boek van Linda Scott De XX-economie, waarom vrouwen meer macht moeten krijgen, te pakken te krijgen. Enkele fragmenten uit de Groene………

De homo economicus is een vrouw

Wie kookte voor Adam Smith?

Sinds vrouwen het mannenbolwerk van de economische wetenschap openbreken, wordt de economie menselijker, duurzamer en minder abstract. ‘Vrouwelijke economen hebben door dat economie een sociale wetenschap is en geen toegepaste wiskunde.’

Maar als iedereen zich puur zou laten leiden door eigenbelang, had Adams maag ’s avonds geknord, merkt de Zweedse journalist Katrine Marçal fijntjes op in haar boek Who Cooked Adam Smith’s Dinner (2015). Het is te danken aan de zorgzaamheid van zijn moeder dat Smith zijn eten kon verwachten, alleen is dat een motief waarvoor de economische wetenschap nauwelijks aandacht heeft, omdat het niet voldoet aan het beeld van de calculerende, zelfzuchtige consument. Het is geen toeval, betoogt Marçal, dat kenmerken die we associëren met vrouwelijkheid – emoties, onderlinge afhankelijkheid, opoffering – ondergewaardeerd en onderbelicht blijven. De homo economicus is een man. De ware onzichtbare handen zijn die van vrouwen.

Als ik het artikel lees moet ik denken aan mijn vader die zich wel een liet ontvallen dat mijn moeder minister van Financiën moest worden. Hij bracht zogenaamd het geld binnen, maar hij wist dat hij het zonder haar niet gered had. Hij maakt er vaak een rommeltje van en dan wist mijn moeder de puinhopen weer recht te breien. Mijn moeder kon letterlijk van een dubbeltje een kwartje maken. Afgezien zorgde ze ook voor het eten, de kleren en de opvoeding van de kinderen (die schoot er nog wel eens bij in). Ik heb ook wel mannen om me heen die zich hier helemaal niet van bewust zijn, dus moet er nog veel gebeuren voordat de zachte krachten (40% van het BNP wordt door vrouwen gecreëerd) worden gewaardeerd op wat ze zijn. Als Kaag nou echt werk kan maken van gratis kinderopvang voor iedereen, kunnen vrouwen eens wat beter gaan nadenken over wat het betekent om financieel afhankelijk te zijn. Bijna de helft va de huwelijken loopt uit op een scheiding met een diepe financiële val voor veel vrouwen. Na mijn scheiding ben ik in plaats van vier dagen, vijf dagen gaan werken en wende daar heel snel aan. Juist als je meer werkt kun je wat meer bereiken in je werk, wat zeker als de kinderen hun eigen weg gaan, veel eigenwaarde oplevert.

Of ik ook nog wat gelezen heb deze week? Jazeker, het boek had niet toepasselijker kunnen zijn voor het stuk wat ik net heb geschreven. Het derde deel van de Kopenhagen-trilogie van Tove Ditlevsen, Afhankelijkheid. Het trieste verhaal van een vrouw van mijn moeders leeftijd die het lukte om financieel onafhankelijk te worden door haar boeken, maar uiteindelijk weer afhankelijk wordt van een man door haar verslaving aan de spuit (vergeten hoe dat spul heette waar ze verslaafd aan raakte).

Ik kwam op bol.com ook nog een ander boek tegen van Katrine Marcal, Je houdt het niet voor mogelijk, Katrine Marcal rekent af met het mannelijk egoïsme in de economie. Als ik direct naar de bibliotheek ga toch even kijken of ze deze titel ook hebben.

Toen ik bijna vier jaar geleden met pensioen ging heb ik al mijn goede doelen onder de loep genomen en besloten een speciaal doel te gaan steunen, de onafhankelijke journalistiek. Zo steun ik o.a. Followthemoney, de VPRO en De Groene Amsterdammer. Ook de online detectives van Bellingcat (komt van de kat de bel aanbinden) kunnen op mijn symphatie rekenen. Bellingcat (toen heette het nog niet zo) begon zo’n 10 jaar geleden met Eliot Higgins die de Arabische opstanden volgde op twitter. De organisatie draaide oorspronkelijk op vrijwilligers maar nu zitten ze in een kantoor vlakbij het Europees strafhof in Den Haag. Na een aantal blogjaren richtte Higgins in 2014 via crowdfunding het platform Bellingcat op. Behalve 18 betaalde medewerkers is er ook nog een team van vaste vrijwilligers die vanuit de hele wereld informatie aanleveren. Ik heb net het boek van Higgins, Wij zijn Bellingcat; hoe gewone mensen onderzoeksjournalisten van de toekomst werden aangevraagd in de bibliothrrk. Het voorwoord is geschreven door de Nederlander Christiaan Triebert die inmiddels bij The new York Times werkt op de afdeling visual investigation. Ik zag hem afgelopen jaar bij DWDD doe hij een grote journalistieke prijs de Pulitzer kreeg. Ik leer een nieuwe term geolocating; precieze datum en tijd vinden bij foto’s en video’s online. De medewerkers van Bellincat reizen de wereld rond om cursussen te geven in geolocating en onlinresearch.

Higgins ziet het verspreiden van zijn methode als een machtig wapen tegen desinformatie en complotdenken, zodat steeds meer mensen inzicht krijgen in hoe je goed online-onderzoek kunt doen. Hun voornaamste taak de grenzen van van die geradicaliseerde complotgemeenschappen te bewaken, zodat hun overtuigingen niet doorstromen naar mainstream-gemeenschappen. Als dat niet een doel is om te steunen! Maar eerst mag ik nu de rest van de middag in de net binnen gekomen nieuwe verhalenbundel van Konstantin Paustovski Muziek van de herfst lezen. Mij even heerlijk overgeven aan zijn lyrische beschrijvingen van landschappen en mensen. Met Goudzand, verhalen, dagboeken, brieven, wat we twee jaar geleden met de boekenclub hadden moeten lezen ben ik gestopt. Te fragmentarisch, te weinig verband tussen de stukken.

Af en toe wordt je geconfronteerd met het gevoel dat je je beroep een beetje krijt begint te raken. Dat gebeurde me afgelopen week toen ik in de zaterdagkrant een artikel las over het woord sensitivity-reader, waar ik nog nooit van gehoord had. Dat allemaal naar aanleiding van de vertaling van het gedicht van Amanda Gormans The hill we climb, dat volgens contract door drie sensitivity-readers (ook wel diversity-readers of beta-readers geheten)gelezen moest worden. Het programma de Taalstaat van Frits Spits waar ik wel eens naar luister schijnt het woord ‘gevoeligheidslezer’ te hebben voorgesteld voor de De Dikke van Dale. Deze lezer zou dan zo worden omschreven; lezers die persoonlijke expertise hebben op een bepaald gebied en daardoor extra alert zijn op onjuistheden, vooroordelen, clichés en andere onwenselijke beeldvorming, vooral uit gemarginaliseerde groepen. Mijn fantasie slaat meteen op hol als ik bedenk dat ik alle boeken waarin clichés over bibliothecarissen (slecht geklede, strenge oudere vrouwen met een bril en een knot) moet gaan censureren!! Maar ik hoef me geloof ik toch niet te schamen dat ik dit woord nog niet kende want het bestaat pas sinds 2016 in Amerika en daarna in Engeland en Duitsland, maar hier was het nog niet echt doorgedrongen. Ik leer nog een nieuw begrip, “culturele toondoofheid”, lijkt me meteen duidelijk als een woord dat naar de redactie van Voetbal International moet worden gestuurd. Sensitivity-readers moeten bij hun contract altijd een geheimhoudingcontract tekenen over wat ze precies voor wie doen, maar alle grote uitgeverijen in Amerika en Engeland werken er mee. Het artikel constateert dat het allemaal erg gevoelig ligt omdat de geïnterviewde onder een schuilnaam haar verhaal doet en dat de bedrijfspolicy van Meulenhoff niet toe staat dat er namen worden genoemd van sensitivity-readers. Maar goed, met de vertaling van The hill we climb van Gormans maakte de sensitivity-reader ook zijn entree in Nederland. Meulenhoff had niet zo snel een nieuwe vertaler voorhanden en hult zich in stilzwijgen. Hans Bouman, de journalist, sluit af met de constatering dat er een intimiderende werking uitgaat van de felle discussies die zich rond deze kwestie heeft afgespeeld. Ga er maar aanstaan als uitgeverij. De schrijvers die commentaar geven op het fenomeen zijn een afspiegeling van de maatschappij, van fel tegen, tot genuanceerd, tot helemaal voor. Het eerste wat mij te binnen schiet is dat het boek Reis naar het einde van de nacht van Louis Ferdinand Celine door zijn antisemitische uitspataken nooit door de censuur zou zijn gekomen. Eeuwig zonde. Ik sluit af met de constatering van Lieke Marsman: Alle gevoeligheden bij voorbaat uit een tekst halen lijkt me dodelijk voor het debat. Juist debat naar aanleiding van teksten die bij publicatie controversieel blijken, kan er voor zorgen dat schrijvers hun mening of woordgebruik in de toekomst zelf aanpassen. Als die verschuiving niet zichtbaar is, blijf je tot het einde der tijden pre-publicatie woorden schrappen.

Nog even als afsluiting een krantenbericht van vanmorgen, de dood van een van mijn literaire helden Nawal El-Saadawi (Egypte), naast Fatima Mernissi (Marokko). Deze vrouwen gaven me inzicht in de positie van de vrouw binnen de islamitische wereld en hun verzet daar tegen. Boeken die me bij zijn gebleven voordat ik ging reizen in het Midden-Oosten zijn De gesluierde even en Het verboden dakterras. Ik raad deze boeken nog steeds aan als ik mensen hoor spreken over deze wereld die ze niet kennen en dan uitspraken doen waar ik me aan erger. En op het moment dat ik dit schrijf realiseer ik me dat ik op zo’n moment een sensitivity hearder ben. Ik probeer mensen aan te zetten tot een ander oordeel door ze een boek te laten lezen. En dat zou iedereen moeten doen. Pas oordelen als je de ander kent.

Ik ga nog even door over de verkiezingen. Ik heb nog nooit met zo veel plezier de verkiezingen gevolgd op televisie. Heel goed die gesprekken van een uur met twee lijststrekkers. En die interviews op Nieuwsuur met Marielle Tweebeeke en Jeroen Wollaars, fantastisch. Er zijn wel een paar kanttekeningen te maken zoals de slecht gekozen burgers die een vraag mogen stellen. Een fantastische formule, maar dan moet het wel goed gekozen worden. Ik vond het wat te geforceerd in de aanval gaan. Er hangt natuurlijk ook voor het eerst echt wat van af want de koers moet echt om. Als ik vanochtend in de krant lees dat GroenLinks de milieuparagraaf van de VVD heeft laten doorrekenen (dat wilden ze zelf niet!!) door het PBL, die tot de conclusie komt dat pas in 2030 er iets te merken is van de maatregelen dan schrik ik daar wel van. VVD heeft nog steeds niet door dat de burger meer welzijn wil in plaats van meer welvaart. Wij hebben de slechtste luchtkwaliteit van heel Europa (door de veestapel en de industrie), daar moeten iets aan doen. Ik snap echt niet dat de VVD hier nog mee weg komt bij een hoop mensen. Ik volg al een tijdje de perikelen rondom TATA-steel (ook omdat ik er redelijk dicht bij woon en ik daar mensen ken) en ben verbaasd dat die niet veel harder wordt aangepakt. Behalve dan door Rutger Castricum in De Hofbar. Die dooddoener als werkgelegenheid mag niet meer alleen het leidende principe zijn. Ik kreeg gisteren van een vriend het boek van Ewald Engelen Ontwaak!, kom uit uw neoliberale sluimer in de bus. Omdat ik Engelen al jaren volg in de Groene Amsterdammer biedt het boek voor mij niet zoveel nieuws, maar gelukkig zitten er toch ook nog wat verassingen in. Ik zou ook snel voor woensdag, verkiezingsdag, nog even snel het boek van Pieter Omtzigt Een nieuw sociaal contract willen lezen.

Ik weet van een paar mensen om me heen dat ze afwijken van de partij waar ze normaal op stemmen omdat ze hun stem aan Renske Leijten of Pieter Omtzigt willen geven omdat die zo hebben gevochten voor de gedupeerde burger. Maar voor mij is de SP niet aan de orde vanwege hun Europa standpunt en de CDA niet vanwege hun standpunten ten aanzien van abortus en euthanasie. Ik heb me trouwens wel verbaasd over die Wopke Hoekstra. Je bent niet geloofwaardig als je zegt dat je een bestuurder bent en je vervolgens laat overhalen om lijsttrekker omdat ze denken bij het CDA dat looks er toe doen. Omtzigt had het veel beter gedaan, die wordt door iedereen gelooft, Hoekstra niet, want die had dat van te voren al gezegd. En vervolgens wordt hij ook nog onderuit gehaald door Jesse Klaver op kennis over zijn eigen partijprogramma. De CDA zal zich wel voor de kop slaan. Om af en toe even af te kicken van de politiek lees ik tussendoor even wat anders. Ik ben begonnen aan de biografie van Jean-Paul Sartre van Annie Cohen- Solal. Heerlijk boek. Ik ben in mijn middelbare schooltijd opgevoed door mijn Franse docente in het existentialisme van Sartre en Camus. En ik ga dat de komende jaren af en toe herlezen. Ik wil ook nog graag het boek van Olivier Todd, Albert Camus, een leven , lezen, maar dat is niet aanwezig in de bibliotheek, dus moet ik het tweedehands op de kop tikken. Misschien dat het opduikt in de kisten want ik mag volgende week weer werken. Heerlijk, daar heb ik echt zin in.

Afgelopen sprak ik met verschillende vrienden om me heen over de verkiezingen. Wat gaan jullie stemmen? Als ik vertel dat ik de laatste tien jaar op De Partij voor de Dieren stem krijg ik honende opmerkingen over me heen. Maar dat ben ik gewend, want al vanaf het prille begin wordt deze partij geridiculiseerd. Als deze mensen vervolgend de stemwijzer doen blijken ze zelfs grotendeels uit te komen bij de PVDD! Dat vind ik dan weer grappig. Deze week stond er een groot artikel in de Groene Amsterdammer over de PVDD. Voor mij is er ook maar een thema waar ik bezorgd over ben, het redden van de planeet en dat vereist dat je geen compromissen sluit en dat doet deze partij niet. De partij wordt inmiddels serieus genomen door de Tweede kamer (PVDD trad in 2006 toe tot de Tweede kamer) en dat werd tijd. Zij omarmen De Donuteconomie van Kate Raworth, die vorige week uitgebreid te zien was in Tegenlicht, samen met haar man, die de term kathedraaldenken introduceerde in het boek De goede voorouder, langetermijndenken voor een korte termijn wereld. Politiek denkt alleen voor op de korte termijn, terwijl er nu een visie op de lange termijn nodig is, dat is langzamerhand iedereen het wel over eens.

Marianne Thieme, die de partij oprichtte las in 1975 het boek van Peter Singer, Dierenbevrijding en is sindsdien actief om het begrijp speciesisme (het onderdrukken van niet-menselijke dieren) wereldwijd onder de aandacht te brengen. Australië heeft al een dierenpartij en ook diverse Europese landen als Duitsland en Portugal en Spanje. Voor de Europese parlementsverkiezingen werkte de PVDD samen met tien andere partijen. Drie kregen een zetel, Nederland, Duitsland en Portugal. Volgens onderzoek vindt een groot deel van de leden dieren en de natuur het belangrijkst: eerst de wereld redden, daarna komt de rest (dat geldt voor mij ook). Over de culturele issues bestaan wel meerdere denkrichtingen, daar let ik minder op. Politicoloog Otjes is PVDD de enige partij die het links-conservatieve gat in Nederland weet te vullen. Esther Ouwehand droeg de laatste Algemene Politieke Beschouwingen een grote verkeerspijl op haar rug; keerpunt, maar niet terug. Ze ziet geen terugkeer naar het “oude normaal”, voor haar is het “tijdperk van het glasharde neoliberalisme, van de verwoestende vrijhandelsverdragen definitief ten einde”. Ik heb de vorige keer in mijn blog al geschreven over de tweedelige documentaire “normalisover” van Renee Scheltema, en die zienswijze onderschrijf ik.

Tot mijn schande moet ik toegeven dat ik toch nog steeds wel af en toe vlees eet. Een jaar geleden las ik Jonathan Safran Foer, Dieren eten en hij vertelt dat het toch nog een jaar duurde toen hij zich verdiepte in de vleesindustrie voordat hij definitief overstapte op een vegetarisch leven. Ik hoop dat het mij ook zo afloopt. Als je het boek leest kun je niet anders dan stoppen, maar je moet afkicken van een heel leven vlees eten. Maar we zullen wel van veel meer dingen moeten afkicken, vliegen bijvoorbeeld. Ik ben bang dat ik nog maar een keer in de paar jaar mag vliegen als alles wordt doorberekend voor de ecologische voetafdruk, maar ik ben bereid dat te doen. En daarom stem ik op de PVVD!!

Ik heb net een virusscan gedaan op mijn computer. Ik kreeg steeds waarschuwingen dat ik gevolgd werd en klikte dat steeds weg, maar nu reageerde ik op de melding. Ik heb namelijk net het boek van Huib Modderkolk, Het is oorlog maar niemand die het ziet, gelezen. Modderkolk was 10 jaar geleden nog een totale leek op technisch gebied en heeft zich volledig op deze materie gestort. Ik was totaal van mijn stoel geblazen door het boek (het las echt als een thriller met cliffhangers), wat staat ons in godsnaam te wachten. Al die overheden die elkaar volgen en ontwrichten voor verkiezingen en technische kennis stelen (Rusland, China). Gisteren stond in de krant dat het NWO (Instituut voor wetenschappelijk onderzoek) was gehackt en losgeld moest betalen. Ze schijnen niet te gaan betalen, maar of die uitspraak alleen voor de bühne is, geen idee. Het meest nare wat er in Nederland gebeurde was ongeveer vier jaar geleden toen de Rotterdamse haven vier dagen plat lag. Maar ik las ook een paar weken geleden dat hackers ergens in Amerika drinkater wilden vergiftigen. Het idee, waar zijn we in terecht gekomen. Misschien moet ik toch ook maar eens het boek Je hebt wel wat te verbergen, over het levensbelang van privacy van Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis (uitgeverij De Correspondent) lezen, want ook ik kan een potentieel slachtoffer worden van een identiteitshack of anderszins. Een reactie op bol.com, zie onderstaand.

Met meer dan 15 jaar ervaring op dit gebied ben ik echt onder de indruk van de goede onderbouwing, feitelijke weergave en waarheidsgetrouwe informatie die aan de hand van duidelijke voorbeelden uiteen wordt gezet en zelfs leest als een spannend boek.

Puik stukje journalistiek, feitelijk, geen aannames, zonder te overdrijven of onnodige bangmakerij, geen technische verhandeling maar zeer goed uitgelegd aan de hand van goede voorbeelden.

Ik las van de week nog meer alarmerende dingen, bijvoorbeeld de column De Bewust Digibete Burger van Olaf Tempelman (waar ik een grote fan van ben) in de Volkskrant die door een oplettende lezen werd geattendeerd op het feit dat zijn stukken in allerlei andere bronnen opdoken, vertaald in het Engels. En een artikel van Marietje Schaake, ook in de Volkskrant die schreef over het GPT2/model, dat door uitgebreide analyse van taal zelf tekst kan genereren. Gevierd en gevreesd zoals, Schaake zegt, maar ik denk vooral het laatste. Uit het artikel leerde ik ook de term garbage in, garbage out, Garbage in, garbage out is een uitdrukking die wordt gebruikt om mensen er op te wijzen dat software en regelsystemen alleen maar zinnige informatie kunnen leveren wanneer zij met juiste informatie worden gevoed (algoritmen). Iets waar we de laatste tijd al meerdere keren mee werden geconfronteerd in de Toeslagenaffaire en andere drama’s. Mensen om me heen vragen mij wel eens waarom ik dat toch allemaal wil lezen, maar ik kan dat zelf ook niet goed verklaren, want ik kan er ook niets aan veranderen. Ik ga nu weer lekker verder lezen in het net vertaalde debuutboek van Jane Gardam Ver van Verona, de heerlijke overzichtelijke wereld van een 12-jarig meisje in Engeland tijdens de tweede wereldoorlog. De prachtige verhalen over jonge meisjes op de drempel van het volwassen worden – De dochter van Crusoe en Op de klippen – worden nu vergezeld door een andere roman die even fris en levendig, komisch en ontroerend is, staat er bij bol.com. Ik krijg nu al zin in de andere twee titels. De trilogie Een onberispelijke man, Een trouwe vrouw en Verre vrienden hadden we al eens in de boekenclub besproken. Meesterlijk!!.

De sneeuw is al weg maar vanavond ga ik luisteren naar het docudrama over Ernst Shackleton op Radio 4 Vrije geluiden. Er zijn weinig boeken die zo´n indruk op me heeft gemaakt als het boek Zuid van Shackleton, de man die in 1915 (het jaar dat mijn moeder werd geboren) Antartica bereikte, zijn schip verloor, 850 mijl met een klein bootje South Georgia bereikte en zijn mannen bijna een jaar later veilig terug naar Engeland bracht. Het uithoudingsvermogen, de heroïek, de kameraadschap en vooral de extreme koude. En het aller bijzonderst zijn de foto´s (1915!!) die met temperaturen van -40 zijn gemaakt. Ik luister sowieso veel meer naar de radio sinds de lockdown. Als ik sta te koken of andere dingen in het huishouden doe. Er is nog iets waar ik me deze week op verheug, op Arte komt op vrijdag 26 februari een natuurfilm over Extremadura. Ik heb met een studiegenoot van Spaans geprobeerd een reisgids te schrijven over Extremadura (ik heb het manuscript nog ergens in een la liggen). We waren daar tijdens een reis geweest en waren helemaal weg van de sfeer van de stadjes (Caceres, Trujillo) en de dehesa, de eindeloze vlaktes met olijfbomen afgewisseld met grasstukken. Ik ben er in totaal denk 6 of 7 keer geweest en het voelt alsof daar iets van mijn wortels liggen. Verre voorouders van moederskant schijnen daar vandaag te komen.

En verder moet iedereen zondag kijken naar Tegenlicht omdat daar Roman Krznaric aan het woord is over zijn boek De goede voorouder. Dit boek gaat op mijn wensenlijstje. Hij introduceert hierin een nieuw woord Kathedraaldenken. Een prachtige vondst voor het denken op de lange termijn.

De grote problemen van onze tijd gaan namelijk allemaal terug op één ding: we denken alleen aan de korte termijn. Dat denken koloniseert de toekomst. Je ziet het in het bedrijfsleven, de politiek en het persoonlijk leven. Zo ontstaat steeds meer ongelijkheid tussen bevolkingsgroepen en nemen existentiële dreigingen toe. We staan aan de rand van de afgrond.

Toch is er hoop, volgens Roman Krznaric. Om goede voorouders te worden moeten we onder meer onze economie en politiek radicaal omvormen – een enorme opgave. Maar onder die ambitieuze doelen ligt iets wat we zelf kunnen doen: onze kortzichtigheid inruilen voor langetermijndenken. Krznaric onthult zes praktische manieren om onze hersenen hierin bij te scholen. Dan verschuiven we de loyaliteit van onze eigen generatie naar de hele mensheid, en kunnen we onze planeet en onze toekomst redden.

En als laatste; ik heb heerlijk zitten lezen in het net nieuw vertaalde boek van Vivian Gornick, Het einde van de liefdesroman. Het huwelijk en de liefde hebben volgens afgedaan als metafoor voor succes en geluk. Ik zit er soms echt van te smullen. En niet omdat ik gefrustreerd ben in de liefde maar omdat ze heerlijk eerlijk is over heel veel dingen die de meeste vrouwen (en mannen) niet uit durven spreken. natuurlijk, het komt voor, een levenslange liefdesrelatie, maar dat is maar heel weinig mensen gegeven. Die hoeven het na het lezen van dit boek niet meer als een mislukking te zien dat het ideaal onbereikbaar bleek.

We hebben het de afgelopen maanden in de kindertoeslagaffaire honderden keren voorbij zien komen, het woord algoritme. Ik weet niet meer wanneer ik er een blog over schreef in Bibliotheekblad. Dat moet rond 2008 zijn geweest. De collectievorming werd toen in plaats van door mensen door computers gedaan, door het invoeren van algoritmen. Mijn bezwaar was dat als je dat zou gaan doen we op het laatst alleen een collectie met top 10 lijsten zou krijgen en de bijzondere boeken geen kans meer zouden krijgen. Je hebt nog steeds specialisten nodig om een uitgebalanceerde collectie te krijgen. Marian Donner schreef een paar weken geleden leuk artikel over algoritmes in de Groene Amsterdammer en ook Marietje Schaake in de NRC. Dit las ik er over bij Donner (ik ben fan van haar columns)…..

De kern is #ophef, ook in Nederland. De algoritmen van Twitter stuwen de #ophef op (omdat daar geld mee wordt verdiend), journalisten nemen de #ophef over (omdat ook zij lezers en kijkers willen trekken), en politici proberen zodoende #ophef te creëren (omdat ze kiezers willen trekken). Een proefballonnetje hier, een tweet op het randje daar, en er is weer een artikel of tv-item gevuld. En dus mocht Thierry Baudet onlangs weer eens aanschuiven bij de talkshow Op1. Met als gevolg een uur vol pr-praatjes zonder dat de presentatoren, Welmoed Sijtsma en Jort Kelder (altijd goed voor #ophef, zoals hijzelf maar al te goed weet), hem tegenspraak boden.

En dit schreef Schaake er over, heel essentieel, het zijn de mensen die de systemen bedienen…

De schuld afschuiven op technologie of je verschuilen achter een algoritme is nooit een goed idee, en lost bovendien niets op. Mensen moeten verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor beleidskeuzes, of dat nu met pen en papier of een computerprogramma gebeurt. De lastige keuze tussen infecties tegengaan of extra sterfgevallen voorkomen vraagt eerst om een afweging door mensen. Dat geldt ook voor de keuze om mensen die met patiënten in contact komen voorrang te geven boven medisch personeel zonder dat contact.

Even nog iets anders wat ook verband houdt met algoritmes. Een vriendin en ik krijgen hele andere resultaten in ons Netflix aanbod. Ik krijg veel documentaires, zij films. Wat ik vaak doe is allerlei zoektermen invoeren (Engels) op goed geluk, met verrassende resultaten. Van de week las ik deze goeie tip in de Volkskrant over het zoeken op Netflix naar aanleiding van zoeken naar oude klassiekers. Voer in de zoekbalk de termen classic movies in met eventueel een adjectief als toevoeging. Dat is dus precies wat heel veel mensen niet doen. Ze kijken gewoon wat ze voorgeschoteld wordt. Als je niet zelf op onderzoek uit gaat kom je gewoon in de tunnel die de algoritmes voor je bedenken. De beste manier is trouwens nog steeds als vrienden je tips geven. Zo heb ik van de week, na een tip, gekeken naar een documentaire afgelopen zondag op de Boeddhistische omroep van Renee Scheltema, Normaal is over. Zou elke beleidsmaker moeten gaan bekijken.

Documentaire die oplossingen biedt voor de problemen waarmee wij worden geconfronteerd. Hoe moet de mensheid reageren op klimaatverandering, het uitsterven van soorten, uitputting van hulpbronnen, inkomensongelijkheid en Covid-19?

Qua boeken heb ik van de week genoten (afgezien van een paar minpuntjes) van Sipko Melissen De vierde mei. Over een 69-jarige (!)vrouw die haar leven overdenkt. En ik ben met een klein projectje begonnen dat ik al heel lang van plan was (als het heel koud is en er sneeuw ligt), de drieluik van Jon Kalman Stefansson achter elkaar lezen. Ik heb Hemel en hel net uit en begin nu aan Het verdriet van de engelen (deze week) en daarna komt Het hart van de mens. Alles aan deze romans is bijzonder, de taal, de ideeën, de setting (IJsland rond 1900 denk ik), een boek wat ik in mijn hele lezende leven nog niet ben tegen gekomen. Het gaat ook vooral over de kracht van lezen (Bardur komt om omdat hij zo verdiept is in een boek dat hij zijn jas vergeet en dood vriest als hij gaat vissen).

Hemel en hel’ ‘Het verdriet van de engelen’ ‘Het hart van de mens’ Nu in één band: de drie prachtige romans van de IJslandse Jón Kalman Stéfansson over de naamloze jongen: ‘Hemel en hel’, ‘Het verdriet van de engelen’ en ‘Het hart van de mens’. Twee vrienden, Bardur en de jongen, gaan vissen op zee. Wanneer ze worden overvallen door een storm raakt Bardur onderkoeld en sterft. Op zoek naar een manier om dit verlies te verwerken besluit de jongen op reis te gaan. Wanneer hij na vele omzwervingen weer terugkeert in het dorp, merkt hij dat hij is veranderd. Hij laat zich niet meer zo door anderen leiden, neemt zijn eigen beslissingen en is vastbesloten te kiezen voor de liefde. 

Nog een tip voor vanavond; op Canvas komt vanavond de film waarop de drie delen van Fargo zijn gebaseerd.

In mijn vorige blog had ik het over mijn heimwee naar sneeuw. Ik was als kind al gek op sneeuw en schaatsen en ging ook vaak s’avonds nog even in mijn eentje naar de schaatsbaan. De laatste keer dat we grote bergen sneeuw hadden was in 2009 (of was het 2005?). Ik had een radioprogramma van RTVAlkmaar in de bibliotheek, Lezen op Locatie, en zat te wachten op de gasten die zouden komen. Het was halverwege november (normaal niet de tijd voor sneeuw) en ineens begon het te sneeuwen en het hield niet meer op. Wekenlang ging ik lopend met ijzers onder mijn schoenen naar mijn werk. Die gasten kwamen niet en ik moest twee uur improviseren om het gat te vullen. Maar dat is dus al 11/12 jaar geleden en de gekte is al los gebarsten. Ik verheug me er op ondanks de problemen die het op gaat leveren. Ik ging ook altijd als het begon te sneeuwen een wandeling maken om even die sfeer van ongereptheid te ervaren, maar daar is het al heel lang niet van gekomen. Zondag gaat dat nu toch gebeuren met een gevoelstemperatuur van -20!.

Ik ben voorbereid, heb genoeg boeken in huis, mijn eigen kleine sportschooltje (hometrainer en roeiapparaat, gewichten enz), en…..ik heb een week geleden mijn oude liefde weer ontdekt, de piano. Een week geleden heb ik mijn piano laten stemmen en de stemmer gaf me een gouden tip. Ik ben in het verleden regelmatig weer begonnen maar liep altijd weer vast. Ik speelde dan mijn stukken van vroeger die behoorlijk lastig waren. Zijn tip was om gewoon weer een tijde Szerny (Schule der geleufigkeit) en Diabelli stukken te oefenen en ik merk dat dat precies was wat ik nodig had. De vingerzettingen, de grepen, de ritmes oefenen voordat je je weer waagt aan echt stukken.

Verder heb ik de afgelopen week met groeiende interesse het boek van Kate Elisabeth Russell, Mijn duistere Vanessa gelezen. Een intelligent boek over de liefdesrelatie tussen een meisje van 15 met haar dertig jaar oudere docent. Heel genuanceerd en gelaagd met veel psychologische diepgang. Een boek waar je lang over na blijft nadenken. Op mijn leestafel ligt ook nog Sipko Melisssen, De vierde mei (over een 69jarige!! vrouw die haar leven overdenkt) en De bekeerlinge van Stefan Hertmans (over een christelijke vrouw in de elfde eeuw die haar leven vergooit voor een joodse man).